QAZAQ GREEN.  Дүниежүзілік банк Өзбекстанның электр тарату желілерін жаңғыртуға және елдің басым өңірлерінде энергиямен жабдықтау сенімділігін арттыруға 1 100 млн жеңілдікті несие бөлуді мақұлдады. Қосымша қаржыландыру ретінде тағы 50 млн долларды "Өңірлік электр желілері" АҚ (ӨЭЖ) береді. Бұл – ел тарихында Program-for-Results (PforR) форматында іске асырылған алғашқы жоба.

Бүгінде Өзбекстанның энергетикалық жүйесі күрделі проблемаларға тап болып отыр, оның ішінде техникалық шығындар 13% деңгейінде (2024 жылғы деректер бойынша). Негізгі себеп ескірген және шамадан тыс жүктелген желілер болып табылады – тарату объектілерінің жартысынан көбі 30 жылдан астам уақыт бойы жұмыс істейді, бұл олардың нормативтік қызмет ету мерзімінен асып түседі және электр энергиясының жиі үзілуіне әкеледі.

2030 жылға қарай 25 ГВт "жасыл" генерацияны дамыту жоспарының аясында елге инфрақұрылымға шұғыл инвестициялар қажет, әйтпесе қолданыстағы желілер жоспарланған жүктемені еңсере алмайды.

Техникалық саладан басқа, сектор коммерциялық шығындарға тап болады, бұл мемлекеттік бюджетке ауыр салмақ түсіреді. Өзбекстан билігі оның кірістілігін арттыру және жеке инвестицияларды тарту үшін тарату жүйесінің қаржылық және операциялық моделін реформалауды бастады.

"Дүниежүзілік банктің қаржыландыруы үкіметтің 2030 жылға дейін тарату инфрақұрылымын жаңғырту және кеңейту жөніндегі бағдарламасын қолдайды, оған инвестициялардың жалпы көлемі 3 млрд АҚШ долларына бағаланады, – деп мәлімдеді Дүниежүзілік банктің Орталық Азия бойынша директоры Татьяна Проскурякова. – Бізге басқа халықаралық серіктестер де, жеке инвесторлар да қосылады деп үміттенеміз".

Жобаны қаржыландырудың жалпы көлемі 150 млн АҚШ долларын құрайды. Бес жыл ішінде ӨЭЖ негізгі инфрақұрылымдық бастамаларды іске асыруды жоспарлап отыр, оның ішінде:

• 6 000 км төмен вольтты электр беру желілерін салу және жаңғырту;
• жалпы қуаты 250 МВА болатын 1 200 тарату трансформаторын орнату және ауыстыру;
• коммерциялық шығындарды азайту үшін 150 000 "ақылды" есептегіштерді қосу;
• желілерді одан әрі цифрландыру және автоматтандыру үшін 4 000 концентратор орнату.

Жоба сонымен қатар ӨЭЖ институционалдық әлеуетін дамытуды көздейді:

• жаңартылатын көздерді бөлуді және қосуды жоспарлаудың жаңа әдістемелерін әзірлеу;
• қаржылық жоспарлау мен кірістерді басқаруды жақсарту;
• корпоративтік басқару, бухгалтерлік есеп және есептілік жүйелерін жаңғырту.

2029 жылға қарай мынадай нәтижелерге қол жеткізу жоспарлануда:

• ӨЭЖ клиенттерінің қанағаттану деңгейін 90%-ға дейін жеткізу;
• шағын және орта кәсіпорындар мен үй шаруашылықтары өндіретін 50 МВт ЖЭК-ке дейін интеграциялау мүмкіндігін қамтамасыз ету;
• жыл сайын парниктік газдар шығарындыларын 450 000 тонна CO₂ шамасына қысқарту;
• ӨЭЖ техникалық және басқарушылық лауазымдарында әйелдердің үлесін 2025 жылғы 9%-дан 14%-ға дейін ұлғайту.