QAZAQ GREEN. Жаңартылатын энергетикадағы ірі жобаларды іске асыру аясында Орталық Азия елдері экономикалық дамуды және экономикаларды көміртексіздендіруді жалғастыру үшін өз жұмыстарын біріктіріп, үндестіруі қажет. 19-20 қыркүйекте Астанада өткен ENERGY WEEK CENTRAL ASIA&MONGOLIA 2023 барысында Qazaq Green жаңартылатын энергия көздері қауымдастығының (ЖЭК) Басқарма төрайымы Айнұр Соспанова осындай пікірді білдірді.

«Қазақстан, Өзбекстан және басқа елдер жағдайында, менің ойымша, үкіметтерге осы елдер Nord Pool жобасының үлгісі бойынша өз күштерін біріктіріп, осындай жобаларды осы жерде іске қосуы үшін диалог жүргізу керек. Әйтпесе, біз бұл объектілерді саламыз, ал олар тиімді жұмыс істей алмайды. Олардың өндірісі азаяды, бұл қандай да бір дау-дамай болады, take or pay және т.б. нормаларға әкеледі, бірақ жаңартылатын энергетиканы елдердің жоспарларында бар ауқымды көлемде енгізудің тиімділігі болмайды», - деді ол.

Басқарма төрайымы жаңартылатын энергетиканың одан әрі интеграциялануы энергия жүйелерінің күйреуіне әкеп соқтырмауы үшін жүйелік операторлар, нарықтар және саланы цифрландыру деңгейінде қадамдар жасау өте маңызды деп санайды.

«Біз, мысалы, Өзбекстан – газ генерациясы, Қазақстан – көмір генерациясы, Қырғызстан және Тәжікстан – 90%-дан артық гидроэлектр станциясы екенін білеміз. Сондықтан, бірігіп, біз өте жақсы энергетикалық себет ала аламыз, бұл көміртексіздендіру мақсаттарына да, елдердің экономикалық даму мақсаттарына да, энергетикалық инфрақұрылымды одан әрі жаңартуға да тиімдірек қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл, менің ойымша, Орталық Азия елдері мен Моңғолияның жаңартылатын энергетиканы дамытудағы табысы», - деп атап өтті ол.

Оның айтуынша, жаңартылатын энергетиканы дамыту өңірдің барлық елдерінде өзекті болып табылады, бірақ олардың бір энергия жүйесінде орналасқанын және әрбір елдің келісілген іс-қимылдары мен жоспарларын ескерусіз саланы одан әрі дамыту өте қиынға соғатынын түсіну қажет. Өңір елдері жақын арада энергия жүйесіне үлкен әсер ететін ірі жасыл жобаларды іске қосу алдында тұр, сондықтан республикалар бір-бірімен белсенді өзара іс-қимыл жасауы тиіс.

«Сіздер білесіздер, Өзбекстан бір аймақта 1,5 ГВт қуаттылықты дамытуда. Қазақстан 1 ГВт бойынша ірі келісімдерге қол қойды –қазірдің өзінде қуаты 5-6 ГВт ірі жобалар бар. Сонымен бірге 100-600 МВт аукциондық жобаларды жоспарлы түрде дамытады, бұл да Қазақстанның энергожүйесі үшін үлкен жобалар болып табылады. Өздеріңіз білетіндей, бүгінгі күні көмір өндіру шамамен 70% құрайды. Бұл – жаңартылатын энергетиканың ірі нысандарының интеграциясына ықпал етпей қоймайтын икемсіз генерация», - деді Айнұр Соспанова.

Qazaq Green Басқарма төрайымы Қазақстанда жаңартылатын энергетикаға инвестициялар тартуды және ірі нысандар салуды үйренгенін атап өтті. Соңғы жылдары республикада 100 МВт-тан бірнеше күн және жел станциялары салынды. Бұл ретте ел ірі жобалармен жұмыс істей алатын инженерлермен байыды. Алайда, Соспанова жаңа жаңартылатын энергия көздерін енгізуді ескере отырып, желілік инфрақұрылымды одан әрі дамыту проблемалы болып отырғанын атап өтті.

Ұлыбританияның Қазақстандағы Елшісі Кэти Лич компаниялар мен халыққа тиісті сигнал беруі тиіс мемлекеттік саясаттың маңыздылығын атап өтті.

«Мемлекет, үкімет өте күшті саяси хабарлама жасап, оны жеке секторға жеткізе алуы өте маңызды. Қазақстан да ерекшелік емес – барлық елдер төменнен жоғарыға қарай дамуда, сондықтан шағын және орта бизнестің осы күн тәртібінің маңыздылығын түсіне бастауы өте маңызды», – деді ол.

Бұған қоса, Елші нөлдік көміртегі шығарындыларына қол жеткізу үшін белгілі бір тепе-теңдікті қалыптастыру үшін аймақ елдері арасындағы ынтымақтастықты сақтау маңызды деп санайды. Кэти Лич көміртегі бейтараптығы жолындағы тағы бір пайдалы компонент энергия тиімділігі деп атады.

Өз кезегінде, Энергетика министрлігінің Жаңартылатын энергия көздері департаментінің директоры Жасұлан Қасенов Қазақстанға жаңартылатын энергия көздерінің жұмысы кезінде пайда болатын теңгерімсіздіктерді тегістеу үшін маневрлік қуат ретінде пайдалану үшін таяу болашақта көптеген шағын және ірі гидроэлектростанцияларды енгізу қажет деп санайды.

«Айта кету керек, еліміздің барлық өзендерінің шамамен 90%-ы шағын, бұл шағын ГЭС құрылысын экономикалық тұрғыдан тиімді етеді. Оларды пайдалануға беруге байланысты жобалар жүйелі түрде іске асырылуда. Елдің маневрлік қуатқа деген қажеттілігі біздің алдымызға таяу болашақта көптеген шағын және ірі гидроэлектростанцияларды енгізу міндетін қояды», – деді ол.

Оның айтуынша, Қазақстанның жалпы гидроэнергетикалық әлеуеті 170 млрд кВтсағ құрайды, оның ішінде техникалық негізделген әлеует – 62 млрд кВтсағ. Департамент басшысы гидроэнергетикалық ресурстарға бай өңірлерге ірі гидроэлектростанциялары бар Ертіс өзенінің бассейнін, Іле өзенінің бассейнін, Сырдария, Талас және Шу өзендерінің бассейндерін жатқызды.

Қазақстанда жаңа ЖЭК бойынша ашық халықаралық аукциондық сауда-саттық 2018 жылдан бастап өткізіліп келеді. Осы уақытта сауда-саттыққа 13 елден (Қазақстан, Қытай, Ресей, Түркия, Германия, Франция, Болгария, Италия, БАӘ, Нидерланд, Малайзия, Испания және Сингапур) 232 компания қатысты. 2018 жылдан 2022 жылға дейін 54 аукцион өткізіліп, 83 жоба іріктелді. Энергетика министрлігі ЖЭК субъектісі өндіретін электр энергиясының барлық көлемін жыл сайынғы тарифті индекстеумен 20 жыл (бұрын 15 жыл) ішінде кепілді сатып алу мерзімінің ұлғаюы аясында инвесторлардың аукциондарға қызығушылығының өсуіне сенім артады.