QAZAQ GREEN. Соңғы төрт онжылдықта әлемде суды пайдалану жыл сайын шамамен бір пайызға артып келеді. Ресурстарды ұтымды тұтыну бойынша қабылданып жатқан шараларға қарамастан, бұл үрдіс халықтың көбеюі және әлеуметтік-экономикалық даму сияқты факторлардың нәтижесінде 2050 жылға дейін жалғасады, деп хабарлайды БҰҰ жаңалықтар орталығы.

Бұл туралы БҰҰ-ның 2023 жылғы су ресурстарының жай-күйі туралы баяндамасында айтылған. Оның шығарылымы 22-24 наурыз аралығында БҰҰ штаб-пәтерінде өтетін 2023 жылғы су ресурстары конференциясына сәйкес келді.

Баяндама авторлары су тапшылығымен күресу ресурстарды, соның ішінде энергетика, өнеркәсіп және ауыл шаруашылығын дұрыс басқару арқылы мүмкін болады деп санайды.

Су тапшылығы

Баяндама деректеріне сәйкес, су ресурстарын тұтынудың өсуінің негізгі үлесі табысы орташа және төмен елдерге, атап айтқанда нарықтық экономикасы қалыптасып келе жатқан елдерге тиесілі болады. Олардың көпшілігі, соның ішінде бүгінгі күні су тапшылығын сезінбейтін адамдар да, жақында оның тапшылығына тап болады.

Ең алдымен, онымен Орталық Африка, Шығыс Азия және Оңтүстік Американың жекелеген аймақтары бетпе-бет келеді. Бірақ ең ауыр жағдай бүгінгі күннің өзінде тұщы су көздеріне қатысты проблемалары бар Таяу Шығыста және Африка Сахелінде болады.

Орташа алғанда, су тапшылығы бар немесе жақын арада орын алатын елдер әлем халқының 10 пайызын құрайды.

Судың сапасы

Судың сапасына келетін болсақ, бұл мәселе табысына қарамастан әлемнің барлық дерлік елдеріне қатысты. Кедей мемлекеттерде сапаның төмендігі көбінесе ағынды сулардың нашар тазартылуымен түсіндіріледі, ал бай елдерде ауыл шаруашылығы ағындары үлкен проблема болып табылады. Сонымен қатар, сарапшылар бүгінде су ресурстарының сапасы туралы деректер әлі де жеткіліксіз екенін атап өтеді. Бұл, ең алдымен, Азия мен Африканың ең аз дамыған елдеріне қатысты.

Су ресурстарын пайдалану тиімділігі, трансшекаралық ынтымақтастық және су ресурстарын интеграцияланған басқару саласында ілгерілеудің кейбір алдын-ала белгілері ғана байқалады.

Тұрақты дамудың алтыншы мақсаты

Тұрақты даму мақсаттарының бірі - 6-шы мақсат – барша үшін 2030 жылға қарай су ресурстары мен санитарияның болуын және ұтымды пайдаланылуын қамтамасыз етуді көздейді. Жаңа баяндаманың авторлары қазіргі қарқынмен 6-шы ТДМ шеңберіндегі барлық міндеттер «белгіленген мерзімде шешілмейді, кейбір бағыттарда оларды шешу қарқынын төрт есе немесе одан да көп жылдамдату қажет» деп қорқады.

Бүгінде бүкіл әлем бойынша миллиардтаған адамдар әлі күнге дейін суға қол жеткізе алмай отыр. Жыл сайын 800 мыңнан астам адам қауіпті сумен, санитарияның жеткіліксіздігімен және гигиенаның нашарлығымен тікелей байланысты аурулардан қайтыс болады.

Соңғы мәліметтерге сәйкес, 2020 жылы әлем халқының 26 пайызы немесе екі миллиард адам қауіпсіз ауыз суға қол жеткізе алмады, ал 46 пайызына немесе 3,6 миллиард адамға тиісті санитарлық жағдайлар болмады.

Ұсынылған деректер бойынша әлемдегі су объектілерінің тек 60 пайызы ғана «сапалы» су санатына жатады.

Жаңа стратегиялар мен тәсілдер

Бұл деректердің барлығы бірінші кезекте серіктестік байланыстар мен ынтымақтастық арқылы суды пайдалану саласындағы проблемалардың жаңа шешімдерін табу қажеттігі туралы айтады. Сарапшылар бұл су ресурстарын басқаруды жетілдіруге, инновациялық тәсілдерді қолдануға және қызметтің барлық салаларында және барлық өңірлерде, әсіресе қалалық аудандарда суды пайдалану тиімділігін арттыруды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін ынтымақтастық екеніне сенімді.

Алдын ала мәліметтер бойынша, алдағы онжылдықтарда қалалық аудандардың сумен жабдықтау қажеттілігі 80 пайызға артады. Соңғы жылдары қала тұрғындарын ауыл шаруашылығына арналған ауыз сумен қамтамасыз ету стратегиясы қабылданды. Бұл шаралар жалпы қалалар үшін сәтті, ал ауыл шаруашылығы мен ауылдық жерлер бұл тәсілдің теріс әсеріне, суаруға арналған судың жетіспеушілігіне тап болуда, бұл азық-түлік қауіпсіздігі деңгейінің төмендеуіне және фермерлердің табысының азаюына әкеледі. Сарапшылардың пайымдауынша, қаржылық төлемдерді қамтамасыз ету, жаңа инфрақұрылымдық нысандар құру және суды бірлесіп пайдаланудың инновациялық тетіктерін енгізу сияқты өтеу шаралары осы жағымсыз салдарды жеңілдете алады.

Су тапшылығы проблемаларын шешу үшін баяндама авторлары су алаптарын қорғау мен қалпына келтіруді, соның ішінде биоалуантүрлілікті сақтау арқылы нығайтуға шақырады.

Баяндама авторлары су ресурстарын тұрақты басқару, сумен жабдықтау және санитарлық қызметтерді жалпыға бірдей қамтамасыз ету, халықтың денсаулығын сақтау және климаттың өзгеруінің салдарын азайту арқылы су шаруашылығы, азық-түлік және энергетикалық қауіпсіздікті сақтау бойынша шараларды ұлғайтуды ұсынады.