QAZAQ GREEN.  Дүниежүзілік метеорологиялық ұйым (ДМҰ) алты халықаралық деректер жиынтығының негізінде 2024 жылды бақылау тарихындағы ең ыстық жыл деп жариялады. Сонымен қатар, соңғы он жыл толығымен ең ыстық жылдардың ондығына енді, бірнеше температуралық рекордтарды жаңартты, деп хабарлайды БҰҰ жаңалықтары.

2024 жылы Жер бетінің орташа жаһандық температурасы 1850–1900 жылдардағы орташа мәннен 1,55 градус Цельсийге жоғары болды, өлшеу қатесі 0,13 градус. ДМҰ-ның жинақталған талдауының деректеріне сәйкес, бұл көрсеткіш әлемде алғаш рет күнтізбелік жыл ішінде орташа жылдық температураның индустрияға дейінгі деңгейден 1,5 градусқа жоғарылағанын көрсетеді.

Дұрыс бағытқа қайта оралу

«Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымның бүгінгі талдауы тағы да дәлелдейді: жаһандық жылыну – бұл қатал шындық», – деді БҰҰ Бас хатшысы Антониу Гутерриш.

Температура көрсеткіштерін бағалауда әрдайым белгілі бір қателік бар. Барлық алты деректер жиынтығы 2024 жылдың ең ыстық жыл болғанын растайды, дегенмен кейбіреулері 1,5 градус Цельсийден асқанын көрсетпейді, бұл айырмашылықтар әдістемелердің ерекшеліктерімен байланысты.

«Жекелеген жылдары 1,5 градус Цельсийден асуы бұл межеге ұзақ мерзімде жете алмаймыз дегенді білдірмейді. Бұл бізге дұрыс бағытқа қайта оралу үшін қосымша күш салу керектігін білдіреді. 2024 жылғы рекордтық температура 2025 жылы климатқа қатысты революциялық шаралар қабылдауды талап етеді. Климаттық апаттың ең жаман салдарларынан құтылуға әлі де мүмкіндік бар, бірақ көшбасшылар дәл қазір әрекет етуі керек», – деп толықтырды БҰҰ басшысы.

Мұхиттың рекордтық температурасы

Advances in Atmospheric Sciences журналында жарияланған жеке зерттеу мұхит жылынуының 2024 жылы маңызды рөл атқарғанын көрсетті. Мұхит температурасы да, оның беткі қабатында, 2 мың метрге дейінгі тереңдікте ең жоғары деңгейде болды.

Артық жылудың шамамен 90 пайызы мұхитта жиналатындықтан, бұл көрсеткіш климат өзгеруінің маңызды индикаторы болып табылады. 2023-2024 жылдары мұхиттың жоғарғы 2 мың метріндегі жылу мөлшері 16 зеттаджоульге (10^21 джоуль) артты, бұл 2023 жылғы әлемдік электр энергиясын өндіру көлемінен 140 есе көп, деп хабарлайды зерттеу.

ДМҰ парниктік газдар, мұхит жылуының мөлшері, теңіз деңгейінің көтерілуі, мұздықтардың шегінуі және теңіз мұзының ауданы сияқты климаттың өзгеруінің негізгі көрсеткіштері туралы толық есепті 2025 жылдың наурызында жарияланатын «Жаһандық климат жағдайы» баяндамасында ұсынбақ. Баяндамада сонымен қатар табиғи апаттар туралы деректер болады.

Париж келісімінің мақсаты

Антониу Гутерриш үкіметтерді биыл жаңа ұлттық климаттық жоспарларды ұсынуға шақырды. Бұл жаһандық температураның ұзақ мерзімді өсімін 1,5 градус Цельсий шегінде ұстауға және климат өзгеруінің жойқын салдарымен күресуде ең осал қауымдастықтарға көмектесуге бағытталған.

Жекелеген немесе бірнеше жылда температураның 1,5 градус Цельсийден асуы Париж келісімінде көрсетілген «жаһандық температураның орташа өсімін 2 градустан төмен деңгейде ұстап тұру және оны 1,5 градусқа дейін шектеу» мақсатына қол жеткізу мүмкін емес дегенді білдірмейді. Бұл мақсат ұзақ уақыт кезеңдеріне – әдетте онжылдықтарға немесе одан да ұзақ мерзімдерге қатысты, дегенмен құжатта нақты анықтама берілмеген, деп атап өтті ДМҰ.

Ұзақ мерзімді жылыну аясындағы қысқа мерзімді температуралық шыңдар 2023 жылдың ортасынан 2024 жылдың мамырына дейін жалғасқан Эль-Ниньо сияқты табиғи құбылыстардың әсерінен болуы мүмкін.

Халықаралық сарапшылар тобының алдын ала бағалауы бойынша, 2024 жылға дейінгі ұзақ мерзімді жаһандық жылыну 1850–1900 жылдармен салыстырғанда шамамен 1,3 градус Цельсийге жетті.

Мұндай қысқа мерзімді ауытқулардың климаттық өзгерістердің ұзақ мерзімді үрдістеріне әсері шектеулі. Алайда, олар климаттық қауіп-қатерлерді жақсырақ түсінуге және олармен күресу стратегияларын жетілдіруге мүмкіндік береді.

Жаһандық температураның өсуін бақылау

Париж келісімінің негізгі мақсаты – жаһандық орташа температураның өсуін 1,5 градустан төмен деңгейде ұстап тұру. Бірақ бұл мақсатқа жету үшін әрбір ел нақты және тиімді шаралар қабылдауы керек. Антониу Гутерриш атап өткендей, 2024 жылы байқалған рекордтық жылыну жағдайды жақсарту үшін тез арада әрекет етуді қажет етеді.

Бұл жылы температуралық рекордтар жаңартылғанымен, олар климат өзгеруінің тұрақты жылдамдығын көрсетпейді. ДМҰ-ның есебіне сәйкес, мұндай рекордтар алдағы жылдары жиі қайталануы мүмкін, егер әлем елдері парниктік газдарды азайтуға және экологиялық тұрақтылыққа бағытталған әрекеттерді күшейтпесе.

2025 жылы жарияланатын «Жаһандық климат жағдайы» есебі осы мәселелерді тереңірек талдап, болашақ әрекеттерге негіз болатын маңызды ақпаратты ұсынады.