Әлем жаңалықтары

Әлем жаңалықтары24.01.2023

ЕО өкілі: ОА-дағы энергия тиімділігі және ЖЭК - біздің басты назарымызда

QAZAQ GREEN.  Климатты, қоршаған ортаны және су ресурстарын қорғау саласындағы Орталық Азия ынтымақтастығы мәселелері бойынша ЕО-ның жоғары деңгейдегі жетінші конференциясы 2023 жылдың ақпан айының соңында Римде, Ташкентте өткен шарадан соң төрт жылдан кейін өтеді. Астанада өткен ЕО - Орталық Азия саммитінен кейін және Самарқандта ЕО-ның сыртқы істер және қауіпсіздік саясаты жөніндегі жоғарғы өкілі Жозеп Боррель ұсынған жаңа бастамалардан кейін Римдегі конференцияда ЕО мен Орталық Азия елдері арасындағы ынтымақтастықтың айтарлықтай кеңеюі туралы жарияланады деп күтілуде.

DW-ге берген сұхбатында ЕО-ның Қазақстандағы өкілдігінің ынтымақтастық жөніндегі басшысы Йоханнес Баур (Johannes Baur) климаттың өзгеруіне қарсы күрес саласындағы қандай бағыттар бойынша Еуропалық Одақтың Орталық Азия елдеріне көмектесуге дайын екенін және еуропалық инвесторлар өңірлік жобаларға қанша қаражат бөлуге ниетті екен туралы айтып берді.

Deutsche Welle: Баур мырза, осы конференция барысында қандай негізгі мәселелер қарастырылады?

Йоханнес Баур: Бұл конференцияның екі негізгі мақсаты бар. Біріншісі - Еуропа мен әлемдегі өткен жылғы геосаяси оқиғалардан кейін ЕО мен Орталық Азия (ОА) елдері арасындағы ынтымақтастықты нығайту. Екіншісі - аймақ ішіндегі Орталық Азия елдері арасындағы ынтымақтастықты одан әрі ынталандыру. Менің ойымша, климаттың өзгеруі туралы сөз болғанда, ЕО мен ОА ортақ сын-тегеуріндермен бетпе-бет келеді. ЕО және Орталық Азия мемлекеттері Париж келісімінің тараптары болып табылады және климаттың өзгеруіне байланысты түрлі бастамаларды жүзеге асырады. ЕО ОА елдерінің климаттың өзгеруіне бейімделу және парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі бастамаларын қолдайды. Менің ойымша, ЕО Орталық Азияда енгізілуі мүмкін жақсы мысалдармен бөлісе алады.

- Өткен жылдың қараша айында Самарқандта Жозеп Боррель Team Europe компаниясының Орталық Азиядағы су, энергия және климаттың өзгеруі жөніндегі бастамасының іске қосылатынын жариялады. Бұл бастаманың мәні неде?

- Шын мәнінде, Франция, Италия және Германия сияқты ЕО-ға мүше елдер, сондай-ақ Еурокомиссия Орталық Азиядағы су, энергия және климаттың өзгеруі саласындағы бірқатар жобаларды жүзеге асыруда. Сондай-ақ, ЕҚДБ (Еуропалық Қайта Құру және Даму банкі. - Ред.) және ЕИБ (Еуропалық инвестициялық банк - Ред.) ОА елдеріндегі осы секторлардағы бірқатар инвестициялық жобаны қаржыландырады. Біз осы бастама аясында аталған жобалардың барлығын бір-бірімен жақсы нәтижеге қол жеткізу және ОА елдерінде тиісті жұмысты үйлестіруді қамтамасыз ету үшін байланыстырғымыз келеді. Сонымен қатар, бұл бастама Еурокомиссия деңгейіндегі жаңа бағдарламаны қамтиды, оны биыл қабылдау күтілуде. Бюджеті туралы бірер сөз. ЕО-ның бұл бастамаға алғашқы жалпы үлесі 50 миллион еуроны құрайды. Тағы 150 миллион еуро ЕО-ға мүше мемлекеттердің салымдары түрінде түседі. Бұл сомалар алдағы жылдары пайда болатын жаңа жобалар есебінен ұлғаяды. ЕО тарапынан бізде инвестициялық кепілдіктер үшін қосымша қорлар болады.

- Ал Орталық Азия елдерінен ЕО-да күтілмеген қандай да бір қосымша өтініштер келіп түсті ме?

- Біз әлі жаңа өтініштер алған жоқпыз. Римдегі конференция жаңа бастамаларды және оларды Орталық Азия аймағында жүзеге асыруды талқылауға арналған алаң болады. Менің ойымша, Орталық Азия елдерінен қандай да бір мүлдем күтілмеген өтініштер келіп түспейді. Бірақ біз Римдегі конференцияда ұлттық делегациялардың сөйлеген сөздерін мұқият тыңдайтын боламыз және, әрине, жобаларымызды Орталық Азия елдерінің қажеттіліктеріне орай бейімдейміз.

- Айтпақшы, Орталық Азия елдерінің арасында су-энергетика ресурстарын бөлу төңірегінде дау-дамайлар туындап тұрады. Олар, әсіресе, су аз болған кезде күшейе түседі. Қырғызстан мен Тәжікстан арасында болған бірқатар қақтығысты еске түсірудің өзі жеткілікті. Мәселе негізінен аймақта әлі күнге дейін 1992 жылғы ескірген келісімге сүйенумен байланысты. Мүмкін, ЕО-ның осы келісім бойынша балама ұсынысы бар шығар?

- Соңғы бірнеше жылдан бері біз Орталық Азия елдерінің арасындағы ынтымақтастықтың кеңейгенін көріп отырмыз, бірақ болашақтағы белгілі бір тәуекелдерді, соның ішінде Қырғызстан мен Тәжікстан арасында жақында болған қақтығыс сияқты саяси тәуекелдерді де көріп отырмыз, бұл, әрине, аймақтағы жалпы ынтымақтастыққа теріс әсер етеді.

ЕО саяси және қаржылық қолдау көрсетуге дайын. Егер жақын арада ОА елдерінің су-энергетика ресурстары мен қоршаған ортасын қорғау саласындағы ынтымақтастық үшін жаңа құқықтық базаны әзірлеу жөніндегі бастама пайда болса, онда біз, әрине, осындай бастаманы қолдаймыз. Сондай-ақ, еуропалық сарапшылардың бағалауы бойынша аймақта су ресурстары жеткілікті, бірақ су тапшылығы жағдайлары туындауы мүмкін. Суды таратудың анағұрлым тиімдірек жүйесі қажет. Біз су ресурстарын бірлесіп басқару бойынша кең ынтымақтастыққа балама жоқ екеніне сенімдіміз. Бұл энергетика ресурстарына да қатысты.

- Орталық Азия мен Қазақстанда климаттың өзгеруі айтарлықтай байқалып отыр. Мұны бұрын-соңды болмаған мұздықтардың еруінен көруге болады, бұл туралы Қырғызстан мен Тәжікстан өкілдері жар салуда. ЕО тұрғысынан аймақтағы елдер климаттық апаттың алдын алу үшін не істей алады?

- ОА-ның барлық елдері Париж келісімін іске асыруға қатысады және өздеріне нақты міндеттемелер алды. Мысалы, егер атмосфераға парниктік газдар шығарындыларының жан басына шаққандағы көлемін қарастыратын болсақ, Қазақстан осы көрсеткіш бойынша әлемде 15-ші орында тұр. Сондықтан парниктік газдар шығарындыларын азайту аймақтағы елдер үшін басымдыққа ие. Мұны дұрыс заңнамалық базаны құру және мемлекеттік саясатты жоспарлау, климаттық инновацияларды қолдау және «жасыл» қаржыландыру стандарттарын жетілдіру арқылы жасауға болады. Жақында ЕО ЖЭК, энергия тиімділігі, экология және қалдықтарды басқару, сондай-ақ ормандарды қорғау сияқты бірқатар жаңа бастаманы бастады. Шынында да, осы салалардың барлығында шұғыл шаралар қабылдау қажет.

- Бірақ көмірсутектерді жағумен жұмыс істейтін жылу электр станциялары әзірге электр энергиясын өндіруде аса тиімді болып отыр. Еуропада жаңартылатын энергия көздері бойынша жаңа жобалар бар ма, әлде Орталық Азия үшін ең жақсы жолы АЭС болып табыла ма?

- ЕО-ға кіретін елдер өздерінің энергетикалық теңгерімін өз бетінше айқындайды. ЕО бұл мәселелерге араласпайды. Бірақ ЕО ЖЭК-ті белсенді түрде ілгерілетуде, ол үшін бізде тиісті талаптар мен көрсеткіштер бар. Шын мәнінде, біз бұл саясатты тек ЕО-да ғана емес, Орталық Азия елдерінде де жалғастырғымыз келеді. ЖЭК қолдау және энергия тиімділігін арттыру біздің басты назарымызда болып отыр. Бұл бағыттар біздің басты басымдықтарымызға айналады.

Әрине, бұл ЕО-ға мүше кейбір елдердің ОА елдерімен ядролық энергетика мәселелерін талқылауға қызығушылық танытуы мүмкін екенін жоққа шығармайды. Бұл сектор айтарлықтай инвестициялар мен ресурстарды қажет етеді, бұл секторда ерекше қиындықтар бар. Мысалы, пайдаланылған ядролық отынды басқару бойынша өте күрделі мәселені шешу қажет. Осыған байланысты біз ЖЭК-ті қолдауға баса назар аударғымыз келеді. ЕО ЖЭК үлесін қалай арттыруға болатындығы туралы тәжірибесімен бөлісе алады. Қазақстан мен Өзбекстан үшін ЖЭО шығарындыларын азайту және біртіндеп ЖЭК үлесін арттыру маңызды. Өзбекстан үшін, қазіргі қыс көрсеткендей, бұл тәсіл сыртқы жеткізілімдерден тәуелсіз болуға көмектеседі. Қазақстан үшін дамыған ЖЭК желісінің болуы атмосфералық ауаның сапасын айтарлықтай жақсартуға мүмкіндік береді.

- Ал бүгінгі таңда жаңартылатын энергия көздерінің қайсысы электр энергиясын алу үшін ең тиімді болып табылады? Бұл тұрғыдағы ЕО тәжірибесі қандай?

- Мұның барлығы әр елдегі географиялық сипаттамаларға және нақты жағдайға байланысты. Қырғызстан мен Тәжікстанда гидроэнергетика үшін орасан зор әлеует бар, ол қазірдің өзінде ішінара пайдаланылуда. Оңтүстік Қазақстанда, Өзбекстанда және Түрікменстанда күн энергетикасы үшін әлеует зор. Қазақстанда жел энергетикасын дамыту үшін әлемдегі ең үздік аймақтардың қатарына кіретін бірнеше өңір бар. ЕО тәжірибесі түрлі энергия көздері арасында жақсы тепе-теңдік болуы керек екенін көрсетеді. Еуропадан айырмашылығы, Орталық Азияда ЖЭК арқылы жұмыс істейтін электр станцияларын салу үшін жер көлемі жетерлік. Мәселе мынада, ОА-ның бұл ауқымды әлеуеті әлі күнге дейін толық пайдаланылмай отыр.

- Еуропа елдері Орталық Азиядағы баламалы энергетиканы дамытуға белсенді инвестиция салуға дайын ба?

- Иә, менің ойымша, бұған дайындық бар. ЕО-ға мүше елдердің үкіметтері мен ЕО институттары техникалық көмек арқылы да қолдау көрсетуге дайын. Еуропалық банктер мен компаниялардың аймақтағы жобаларға инвестиция салуға қызығушылығы да бар. Украинадағы оқиғалар мен Ресейге қарсы санкциялар ОА-ға жаңаша назар аудартты.

- Орталық Азия елдері тарапынан ЕО-мен тығыз ынтымақтастық жасауға кедергі келтіретін қандай да бір тосқауылдар бар ма?

- Егер ОА-да ЖЭК-тің дамуына тосқауыл болатын кедергілер туралы айтатын болсақ, Өзбекстан мен Қазақстанда қазба отындарының бағасы салыстырмалы түрде арзан екенін және үкіметтерінің оны субсидиялайтынын айта кеткен жөн. Негізгі қиындық ЖЭК-ке әлеуметтік тұрғыдан қолайлы және әділ көшуді қалай қамтамасыз етуге қатысты болып отыр, өйткені бұл үрдіс басталғанда ауқымды инвестиция қажет болады. Көшу процесі теңгерімді болуы тиіс, өйткені Орталық Азия елдерінің халқы қолжетімді электр энергиясының болуын күтіп отыр. Негізінде, ЖЭК мұны қамтамасыз ете алады, өйткені бүгіннің өзінде ЖЭК-тен электр энергиясын өндіру қазба отындарын жағуға қарағанда арзаныраққа түсуде.


29.03.2024
Қазақстанда Chapter Zero Kazakhstan іске қосылады
29.03.2024
Қытайлық компания Қазақстанда гидроэнергетикалық жобалар мен бу-газ турбиналарын салу перспективасын зерттеуге ниетті
29.03.2024
Қазақстан президенті ЖЭК саласындағы Қытаймен бірлескен жобаларды талқылады
28.03.2024
Қазақстанның ЖЭК объектілерінде өндірілген электр энергиясының көлемі 5,92% -ға жетті
28.03.2024
SECCA «Горизонт Еуропа» бағдарламасы бойынша Орталық Азия зерттеушілеріне гранттар жариялады
28.03.2024
Жаңа «жасыл» станцияларды салу қиындай түсуде, бірақ неміс ауылында шығар жолды ойлап тапты
28.03.2024
Премьер-министр, ENI барлау және өндіру жөніндегі директоры Маңғыстау облысында гибридті электр станциясының құрылысын талқылады
27.03.2024
Жаңа кран теңіз жел диірмендерін орнату құнын екі есе азайтпақ
27.03.2024
Түркияда алғашқы қалқымалы күн электр станциясы құрылды
27.03.2024
Өзбекстанда алты ГЭС пен екі КЭС каскады салынуда
27.03.2024
Қырғызстан мен «Росатом» құрылымдары ЖЭК салу туралы келісті
26.03.2024
Германияда зауыт жел парктері мен бақытты адамдар көп жерде салынады
26.03.2024
ЕИБ даниялық ШОК үшін «жасыл» қаржыландыруға 1 109 млн бөлу туралы уағдаласты
26.03.2024
Қазақстанның «жасыл» энергетикалық трансформацияға ұмтылысы туралы Энергетикалық ауысу бойынша Берлин диалогында айтылды
26.03.2024
Қанатты жүк кемесі бірінші рейс кезінде күніне үш тонна жанармай үнемдейді
20.03.2024
Әлемдегі ең үлкен ұшақ желмен жүреді: Radia WindRunner несімен қызықты
20.03.2024
ЖЭК жаңа жобаларға ақшаны қайдан алады?
20.03.2024
Екіжақты күн панельдері айтарлықтай аз шығындармен көбірек энергия өндіре алады
19.03.2024
Жаһандық жаңартылатын энергия альянсы 10 млрд АҚШ доллары сомасына іс қимыл жоспарын ұсынады
19.03.2024
Голландиялық ғалымдар күн панельдерін бүгілетіндей етіп жасауды ұсынды