Калия Хисамидинова, Қаржы директоры – Qazaq Green ЖЭК қауымдастығы Директорлар кеңесінің мүшесі

«Qazaq Green» ЖЭК қауымдастығы» ЗТБ Қазақстан Республикасында жаңартылатын энергия көздері саласындағы инвестициялық жобаларды іске асыратын инвесторлардың мүдделерін білдіреді.

«Qazaq Green» ЖЭК қауымдастығы» ЗТБ Қазақстан Республикасында жаңартылатын энергия көздері саласындағы инвестициялық жобаларды іске асыратын инвесторлардың мүдделерін білдіреді.

Ағымдағы сәтте ЖЭК секторы ЖЭК саласындағы «құрылыстар» тобына жыл сайынғы мүліктік салықты төлеуге мүмкіндік беретін, станцияларды «машиналар мен жабдықтар» және «құрылыстар» тобына бөлуді көздейтін Қазақстан Республикасының негізгі қорларының бекітілген Ұлттық сыныптауышына (бұдан әрі ҚҰС) қарамастан, ҚР салық органдары салықтық тексерулер жүргізу кезінде осы жіктеумен келіспеушілік туралы ұстанымын білдіреді және ЖЭК объектілері толық көлемде құрылыстар деп танылуы тиіс деп талап етеді. Бұл мүлік салығын жыл сайынғы төлеуді ЖЭК объектілерінің жалпы құнынан есептеу қажет дегенді білдіреді.

Айта кету керек, ЖЭК станцияларының негізгі құны генерациялайтын жабдықты құрайды (шамамен 60-65%), сондықтан мүлік салығының ұлғаюы ЖЭК объектілерінің төлем қабілетсіздігі себебінен іске асырылған жобалардың дефолтына әкеледі. Мысалы, күн электр станциясының құрамына күн панельдері, инверторлар, трансформаторлар, тарату қораптары және т.б. кіреді, олар құрылыстар емес, жабдықтар болып табылады. Тиісінше, бұл жабдық мүлік салығын есептеу үшін салық салынатын базаға енгізілуге жатпайды.

Станциялардың генерациялық жабдықтарын жіктеу бойынша даулар бірнеше жыл бұрын басталды. Салық төлемдерінің дұрыс жіктелмеуіне байланысты кәсіпкерлік субъектілерінің көптеген өтініштеріне және нәтижесінде айтарлықтай ақшалай салдарына байланысты Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2020 жылғы 4 наурыздағы және 17 наурыздағы № 17-12/3612 тапсырмасы бойынша мемлекеттік органдар және мүдделі тұлғалар ҚҰС нақтылау өзгерістерін енгізу бойынша жұмысты бастады.

Генерациялау жабдығына қатысты мәселелердің мәні ҚҰС бастапқы редакциясы белгілі бір екіжақты түсіндіруге мүмкіндік беретіндігінде болды.

2021 жылғы 1 қаңтардан бастап жоғарыда көрсетілген тапсырманы орындау шеңберінде ҚҰС-қа №1 өзгерістер (бұдан әрі өзгерістер) қолданысқа енгізілді, оларға сәйкес әр үрлі позициялар бойынша нақтылаушы тұжырымдар енгізілді, оның ішінде ҚҰС қосарланған түсіндірілуін жою мақсатында ҚҰС кейбір кодтарына түсіндірмелер өзгертілді. Электр энергиясын өндіруге және түрлендіруге арналған жабдықтардың барлық түрлері «Машиналар мен жабдықтар» бөліміне нақты және біркелкі бөлінген.

Осылайша, ЖЭК станциялары логикасының дұрыстығы расталды, онда генерациялайтын жабдық жабдық ретінде жіктеледі және мүлікке салық салынбайды.

Алайда, іс жүзінде салық органдары әлі де ҚҰС түсіндіруге бейім, оған сәйкес ЖЭК станцияларының барлық жабдықтары «құрылыстар» сыныбына жатады. Біздің ойымызша, ҚР салық органдарының ұстанымын қабылдаған жағдайда, ЖЭК саласын одан әрі дамыту нарықтың барлық қатысушылары үшін жобалардың экономикалық орынсыздығынан мүмкін емес.

Қолданыстағы ЖЭК объектілеріне қаражат салған инвесторлар мен қаржы институттары өздерінің қаржылық модельдерінде мүлік салығын төлеуге бірнеше есе өсетін көлемде ақша қаражатының айтарлықтай кетуін көздемеді. Кассалық алшақтықтар және ұзақ мерзімді кредиттерге қызмет көрсете алмау себебінен қолданыстағы ЖЭК объектілерінің еріксіз дефолтынан кейін жаңа ЖЭК объектілерін салуға сұраныс азаяды.

Бүгінгі күні ҚР Энергетика министрлігінің және ҚР басқа да мүдделі мемлекеттік органдарының жұмысының арқасында аукциондық сауда-саттық өткізу арқылы ЖЭК объектілерінен электр энергиясына тарифті айтарлықтай төмендетуге қол жеткізілді. Мүлікке салынатын салық ұлғайған жағдайда әлеуетті инвесторлар ЖЭК объектілеріне инвестицияларды аукциондық тарифтер бойынша жүзеге асыруға мүдделі болмайды.

Аукциондарға қатысу мүлік салығы бойынша қосымша шығыстарды өтеу мақсатында тарифті ұлғайту талабымен сүйемелдеді. Нәтижесінде ЖЭК нарығының тоқырауы орын алуы мүмкін, ҚР-да ЖЭК секторын дамытудың нысаналы көрсеткіштеріне қол жеткізілмейді, ал стейкхолдерлер ұзақ мерзімді инвестицияларды тәуекелді деп есептей отырып, жалпы салаға деген сенім мен қызығушылықты жоғалтады.

Осыған байланысты ЖЭК бизнес-қоғамдастығының пікірін ескеру қажет және ЖЭК станцияларының атына осындай жабдыққа қосымша салық есептеу туралы органдардың талаптарын болдырмау мақсатында НҚЖ «Машиналар мен жабдықтар» тобында электр энергиясын өндіруге және қайта құруға арналған жабдықтарды жіктеу бойынша мемлекеттік кірістер органдарының бірыңғай құқық қолдану практикасын әзірлеуге мүмкіндік беретін шешім қабылдау қажет деп санаймыз.

«Qazaq Green» ЖЭК қауымдастығының және Қазақстан электр энергетикалық қауымдастығының үндеуіне сәйкес бұл мәселе Қазақстан Республикасының экономикасын жаңғырту мәселелері жөніндегі мемлекеттік комиссияның талқылауына шығарылды. 13 шілдеде ҚР премьер-министрі А.Ә. Смайылов өткізген комиссия отырысының қорытындысы бойынша ҚР Сауда және интеграция министрлігінің Техникалық реттеу және метрология комитетіне ҚР Энергетика министрлігімен бірлесіп, әлеуметтік-экономикалық әсерді бағалай отырып, электр станцияларының энергиясын өндіруге және қайта құруға арналған объектілерді жабдықтарға немесе құрылыстарға жатқызу мәселесі бойынша келісілген қорытынды ұсынуға тапсырма берілді.

Qazaq Green энергия өндіруші ұйымдарға салық салу мәселесін шешу үшін аталған мемлекеттік органдармен тығыз байланысты жалғастырады.

Сонымен қатар, «Solar Fest 2019» халықаралық іскерлік фестивалінің қорытындысы бойынша «Qazaq Green» ЖЭК қауымдастығының іске асырған бастамалары шеңберінде ЖЭК жобалары басым инвестициялық жобалар қатарына қосылды және ҚР Кәсіпкерлік кодексінің ережелеріне сәйкес, инвестициялық басым жобалар салықтар бойынша артықшылықтар алу мүмкіндігіне ие болады: есептелген КТС сомасын 100% азайту, жер салығының мөлшерлемелеріне 0 коэффициентін қолдану, салық базасына 0 пайыздық мөлшерлеме бойынша мүлік салығын есептеу. Артықшылықтарды алу үшін инвестициялар жөніндегі уәкілетті органға жүгіну қажет.