QAZAQ GREEN. БҰҰ-ның Сауда және даму жөніндегі конференциясының (ЮНКТАД) бағалауы бойынша, 17 озық «жасыл» технология 2030 жылға қарай көлемі 9,5 триллион доллардан астам болатын нарық құрай алады, бұл Үндістан экономикасының қазіргі көлемінен шамамен үш есе көп. Бірақ әзірге дамыған елдер дамушы елдерден әлдеқайда озып, көптеген мүмкіндіктерді пайдаланып отыр, деп хабарланған БҰҰ сайтында.

16 наурызда жарияланған ЮНКТАД-тың технологиялар мен инновациялар туралы баяндамасының авторлары елдер арасындағы экономикалық теңсіздік күшеюі мүмкін екенін ескертеді, өйткені дамыған елдер жасанды зерде, заттар интернеті және электромобильдерді қоса алғанда, «жасыл» технологиялардың артықшылықтарын көбірек пайдаланады.

«Біз «жасыл» технологияларға негізделген технологиялық революцияның басында тұрмыз», – деді ЮНКТАД Бас хатшысы Ребека Гринспан. - Технологиялық өзгерістердің бұл жаңа толқыны әлемдік экономикаға орасан зор әсер етеді. Дамушы елдер өз экономикаларын өсіру үшін технологиялық революция нәтижесінде туындаған мүмкіндіктерді көбірек пайдалануы керек».

Көміртегі салдары аз тауарлар мен қызметтерді өндіру үшін қолданылатын «жасыл» технологиялар дамып, экономикалық мүмкіндіктердің көбеюіне жол ашып жатыр, алайда көптеген дамушы елдер егер ұлттық үкіметтер мен халықаралық қауымдастық шешуші әрекеттер қабылдамаса, оларды жіберіп алуы мүмкін.

Дамыған елдерден «жасыл» технологиялар экспортының жалпы көлемі 2018 жылы 60 миллиард доллардан 2021 жылы 156 миллиард доллардан астамға дейін өсті. Осы кезеңде дамушы елдерден экспорт 57 миллиард доллардан небәрі шамамен 75 миллиард долларға жуыққа дейін өсті. Үш жыл ішінде дамушы елдердің әлемдік экспорттағы үлесі 48 пайыздан 33 пайызға дейін төмендеді.

ЮНКТАД зерттеулері дамушы елдер жаңа технологиялардың мүмкіндіктерін пайдалану және әртараптандырылған, өнімді және бәсекеге қабілетті экономикаға әкелетін даму траекториясына көшу үшін жылдам әрекет етуі керек деп болжайды. Алдыңғы технологиялық революциялар олардың алғашқы ізбасарлары тезірек алға жылжып, ұзақ мерзімді артықшылықтарға ие болатындығын көрсетті.

Дамушы елдердің озық технологияларды қолдануға әзірлігі ең төмен

Баяндамаға «озық технологияларға әзірлік индексі» кіреді, бұл дамушы елдердің өте аз бөлігі озық технологиялардың артықшылықтарын пайдалану үшін қажетті мүмкіндіктерге ие екенін көрсетеді. Оларға блокчейн, дрондар, гендерді өңдеу, нанотехнология және күн энергиясы жатады.

2030 жылға қарай электромобильдер, күн және жел энергиясы және жасыл сутегі сияқты озық «жасыл» технологиялардың нарықтық құны 2,1 триллион долларға жетеді деп күтілуде, бұл олардың бүгінгі құнынан төрт есе көп. Электромобильдердің нарықтық кірісі бес есеге өсіп, 2030 жылға қарай 824 миллиард долларға жетуі мүмкін.

Индекс 166 елдегі жағдайды ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, дағдылар, зерттеулер мен әзірлемелер, өнеркәсіптік әлеует және қаржы көрсеткіштері негізінде бағалайды. Онда АҚШ, Швеция, Сингапур, Швейцария және Нидерланды сияқты табыс деңгейі жоғары елдер басым.

Дамушы елдердің озық технологияларды қолдануға дайындығы ең төмен болғанымен, Азияның кейбір елдері саясатына маңызды өзгерістер енгізді, бұл оларға жақсы нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Үндістан бұл тізімде көшбасшы болып қала береді, ол күтілгеннен 67 жоғары орынды иеленді, одан кейін Филиппин (54 позицияға жоғары) және Вьетнам (44 позицияға жоғары).

Латын Америкасы, Кариб теңізі және Сахараның оңтүстігіндегі Африка елдері, ЮНКТАД атап өткендей, озық технологияларды қолдануға дайын емес және олардыңғ қазіргі технологиялық мүмкіндіктерді жіберіп алу қаупі бар.

Үкіметтер елеулі күш-жігер салуы қажет

ЮНКТАД технологиялар және логистика департаментінің директоры Шамика Н. Сириманның айтуынша, «жасыл» технологиялар саласындағы революциядан пайда табу үшін дамушы елдерге «жасыл» технологияларды дамытуға бағытталған белсенді өнеркәсіптік, инновациялық және энергетикалық саясат қажет.

«Дамушы елдер бүгінгі шұғыл өзара байланысты дағдарыстарға үн қатып жатса да, оларға сонымен қатар ұзақ мерзімді экономикалық өсуді ынталандыру және болашақ дағдарыстарға төзімділігін арттыру үшін инновациялық және технологиялық әлеуетті ұлғайту бағытында стратегиялық, ұзақ мерзімді іс-қимыл қабылдау керек», - деп атап өтті Сириманн.

ЮНКТАД үкіметтерді экологиялық және технологиялық дамыған секторларға инвестицияларға баса көңіл бөлуге, экологиялы тауарларға тұтынушылық сұранысты ынталандыруға және зерттеулер мен әзірлемелерге инвестицияларды арттыруға шақырады.

Қолайлы халықаралық сауда ортасы

Бірақ дамушы елдер «жасыл» технологиялардың артықшылықтарын өз бетінше пайдалана алмайды. Олардың ішкі саясатының сәттілігі көбінесе халықаралық сауда саласындағы жаһандық ынтымақтастыққа байланысты болады, ал бұл олардың климаттың өзгеруімен күресу жөніндегі Париж келісіміне сәйкестігін қамтамасыз ету үшін қолданыстағы сауда ережелерін реформалауды талап етеді.

Баяндамада халықаралық сауда ережелері дамушы елдерге тарифтер, субсидиялар және мемлекеттік сатып алулар арқылы жаңа «жасыл» салаларды қорғауға мүмкіндік беруі керектігі айтылған, осылайша олар жергілікті сұранысты қанағаттандырып қана қоймай, сонымен қатар өздерінің экспортын бәсекеге қабілетті ететін ауқымды нәтижеге қол жеткізе алады.

«Жасыл» технологияларды дамушы елдерге беруді халықаралық қолдау да өте маңызды. Баяндамада кейбір елдерге патент иесінің келісімінсіз вакциналарды өндіруге және жеткізуге рұқсат етілген COVID-19 пандемиясымен күресу кезінде қолданылған принциптерді қолдану ұсынылады.