Тұрақты сәулет – бұл жоғары технологиялардың экологиялық бағдарланған сәулеті. Ол материалдарды, энергияны, кеңістікті және жалпы экожүйені тиімді және ойластырылған пайдалану арқылы қоршаған ортаға теріс әсерді азайтуға тырысады.

24 ақпанда Астанадағы «Нұр-Әлем» болашақ энергиясы мұражайында атақты итальяндық сәулетші Марио Кучинелланың маусымға дейін жалғасатын «Тұрақты әлемді елестетіп көр» атты көрмесі ашылды. Ол Итальяндық дизайн күніне байланысты бастамалар аясында ICE агенттігінің қолдауымен Қазақстандағы Италия Елшілігінің бастамасымен ұйымдастырылды.

Сәулетші Дарио Куратоло басқарған көрме Италияның кеңістікті қалпына келтірудегі жетістіктерін атап өтуге арналған. Оның ашылуында Италияның Қазақстандағы елшісі Марко Альберти барлық уақытта бейбітшіліктің, даму мен қалпына келтірудің қозғаушы факторы болған және болып қала беретін мәдениеттің ерекше рөлін атап өтті.

Qazaq Green журналы Италияның Қазақстандағы елшісі Марко Альбертиден және көрме авторы, белгілі сәулетші Марио Кучинелладан сұхбат алды.

QG: Қазақстан Президенті ақпан айының басында көміртегі бейтараптығына қол жеткізу стратегиясын бекітті, бұл алғашқы қадам болды. Қалай ойлайсыз, Қазақстан үшін 70% көмірге тәуелді энергетикалық секторды түрлендіруді жүзеге асыру және елдің бүкіл экономикасын әртараптандыру қолынан келе ме?

М.А.: Менің ойымша, бұл мүмкін. Проблема – мақсаттарды, міндеттер мен тапсырмаларды әрекетке айналдыру. Мәселенің мәні осында. Климат, мен Qazaq Green журналына берген алдыңғы сұхбатында айтқанымдай, Үкіметтің, ұйымның немесе адамдардың айтқанына жауап бермейді. Ол олардың іс-әрекетіне жауап береді. Сондықтан бірінші қадам – негіз, жаңа стратегия құру. Екінші, маңызды қадам – стратегияны жүзеге асыру және маңызды өзгерістер, Үкімет ұмтылатын маңызды жол. Жаңартылатын энергияда бүкіл құн тізбегі бойынша әрекет ету керек. «Жасыл» болған кезде Сіз жаңа электр қуатын қосып, цифрлық технологияға ауысасыз. Сондықтан құрылым іргелі болып табылады. Жаңа тұжырымдама мен сұраныстың жаңа дизайны тұтынушыларды жобаларға ұмтылудан оларды жүзеге асыруға көшуге үйрету үшін қажет. Бұл да өте маңызды. Қазақстан мен Қазақстан Үкіметі серпін берді, алғашқы қадам жасалды. Енді бұл – ынтымақтастық мәселесі, өйткені, менің ойымша, тұрақты даму экономикалық тұрғыдан марапатталмайынша, ауысу қиын болады. Сондықтан ауысу – тек Үкіметтің ғана емес, компаниялардың да мәселесі. Ал компаниялар бір нәрсеге сенгенде және оның пайдалы болуы мүмкін екенін білгенде қозғалады.

QG: Біз итальяндық компаниялардың Қазақстанда энергетика секторында, әсіресе жаңартылатын энергетикада өте белсенді екенін білеміз. Сіздің пікіріңізше, Қазақстанға өзі әзірлеген стратегиялар шеңберінде қандай практикалық қадамдар жасауға болады?

М.А.: Ақылға қонымды және тиімді энергетикалық ауысу үшін бүкіл энергетикалық секторды өзгерту қажет. Мен Қазақстанның ғана емес, бүкіл әлемнің әлсіз тұсы жаңартылатын көздердің энергия жүйесіне енуі емес, керісінше бүкіл жүйені энергиялық ауысуға дайындау деп айтар едім. Мысалы, көліктің таралуын, инфрақұрылымның сапасын, сондай-ақ барлық инфрақұрылымның қаншалықты цифрланғанын ескеру қажет. Инфрақұрылым қосымша жаңартылатын энергия көздерін қабылдауға қаншалықты дайын?

Мен адамдар энергетикалық ауысу туралы айтқанда, олардың 95%-ы жаңартылатын энергия көздеріне сілтеме жасайтынын байқадым. Иә, олар өте маңызды. Өткен жылы жаңартылатын энергия көздеріне салынған инвестициялардың әлемдік рекорды 495 миллиарды құрады. Бірақ жаңартылатын энергияның өзі проблемаларды шешпейді. Мен инвестицияларға, міндеттемелерге, генерацияға назар аудармай, білім алып жатқан, сондай-ақ тәуекелге, құрбандыққа және ауысуға байланысты шығындарға дайын адамдар үшін жаңа қызметтерді қамтитын бүкіл құн тізбегін қарастыру маңызды деп санаймын. Мен өзіме және балаларыма қоятын сұрақтар, мен Үкіметке және итальяндық компанияларға қоятын сұрақтар: «Сіз қанша ақша салуға дайынсыз? Сіз нені құрбан етуге дайынсыз? Сізде ауысу үшін жақсы нәрсе бар ма?»

QG: Бүгін көрменің ашылу салтанаты өтуде. Бұл – тамаша бастама. Италияның Қазақстандағы Елшілігінің «жасыл» күн тәртібі аясында тағы қандай бастамалары бар екенін айта аласыз ба?

М.А.: Бүгін көрмеде біз ұрпақ энергиясымен не байланысты және өтпелі кезеңді не қолдайтыны туралы айтып отырмыз. Содан кейін біз Қазақстанда жаңартылатын энергия көздеріне арналған жұмыс процесіне қатысатын боламыз. Соңғысы, бірақ маңыздысы: жыл соңында мен Қазақстанға энергияны тасымалдау және тарату секторымен айналысатын итальяндық компанияларды әкелгім келеді. Энергиялық өтуді жүзеге асыру үшін итальяндық компанияларда көптеген үздік технологиялар бар, олар 2060 жылға қарай көшуді жеделдету және көміртегі бейтараптығына шығу үшін Қазақстанда серіктес бола алады.

Сәулетші Марио Кучинелла оның негізгі миссиясы адамдардың өмірін жақсарту үшін ғимараттарды жобалау екенін атап өтеді.

QG: Кучинелла мырза, неліктен көрменің басты тақырыбы тұрақты даму болды?

М.К.: Өйткені әлемде басқа нұсқалар қалған жоқ. Алдағы 30 жылдың күн тәртібі – бұл ең үздік энергияны пайдалану және табиғатқа, әлемге әсерді азайту екеніне сенімдімін. Менің ойымша, бұл зерттеудің тақырыбы да осы. Көрме жағымды сигнал жібереді: біз жақсы әлем құра аламыз, тамаша ғимараттар сала аламыз және бір іргелі нәрсеге – адамдардың жақсы өмір сүруі үшін ғимараттарды, мектептерді, мұнараларды, кеңселерді, тұрғын үйлерді жобалауға назар аудара аламыз. Сәулетші ғимараттар мен қалаларды бұзбай, ғимараттарды тұрғызады. Біздің мақсатымыз – жақсы әлем құру. Біз әдемі тұрақты ғимараттар құрастыра аламыз.

QG: Иә, көптеген философтар мен мәдениеттанушылар адам мен табиғат арасындағы алшақтық туралы айтады, әсіресе ХХІ ғасырда, өнеркәсіптік революцияға, соғыстарға және мемлекеттердің сыртқы әсеріне байланысты. Адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынас үлгісі қандай болуы керек? Сәулет бұл қарым-қатынасты құруға қалай көмектесе алады?

М.К.: Адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынас – ұзақ тарих. Менің ойымша, біз өткен ғасырда жеңілдік, өйткені біз табиғатқа қарағанда технологияға көбірек сендік. Бірақ содан кейін технологиямен не болды? Біз әлемді құтқара алмаймыз, бірақ істің мәні де осында. Менің ойымша, соңғы 10 жылда көптеген адамдар, әсіресе жас ұрпақ, табиғатты құтқара алмайтынымызды түсінді. Ақша жоқ, мұны істей алатын технология жоқ. Сол себепті осындай сұрақтар жиі туындайды деп ойлаймын. Біз тым көп жылдар бойы табиғатсыз өмір сүре аламыз деп сендік. Бірақ содан кейін табиғат есебін ұсына бастады. Бірақ сонда да, қымбат болса да, жағдайды өзгерте аламыз. Өткенге көз жүгіртсек, экологиялық ойлау қажет болған кезде адамдар данышпан практикалық шешімдер жасағанын көреміз. Біздің ізашарларымыздан әлі де көп нәрсе үйренуге болады. Сондықтан біз адамның табиғатпен достығын қалпына келтіруіміз керек деп ойлаймын. Біз бұл планетаның жалғыз тұрғындары емеспіз. Біз ең үлкені емеспіз. Ең ақылдысы болуымыз мүмкін. Бірақ саны жағынан біз көп емеспіз. Жануарлар, өсімдіктер бізден әлдеқайда көп. Өткен ғасырда ғаламның орталығында адам болды. Енді орталық біз емес екенімізді түсінеміз. Біз тек бір бөлігіміз. Сондықтан, олар айтқандай, мейірімді болыңыз. Мұндай философияны өзгерту үшін бізге уақыт қажет. Тұрақтылық – бұл сандар, киловаттар немесе CO₂ шығарындылары ғана емес. Бұл сұлулық жайлы. Жаңа ұрпақ барған сайын саналы бола түсетініне сенімдімін. Біздің ұрпаққа мүмкіндік беру үшін 20-30 жыл қажет болар. Міне, бұл процесс. Басқа нұсқалар жоқ.

QG: Сіздің көрмеңіздің тақырыбы – «Тұрақты әлемді елестетіп көр». Сіз оны қалай елестетесіз?

М.К.: «Тұрақты әлемді елестетіп көр» деп аталатын көрме – бұл тілектің бір түрі, өйткені біз жасай алатын ең жақсы нәрсе – елестету ғана емес, сонымен қатар әрекет ету. Біз тым ұзақ елестете алмаймыз. Менің ойымша, біз қазірдің өзінде әрекетке көшуіміз керек. Бір нәрсені жақсы жаққа өзгертетін уақыт келді. Біз бәріміз түсінуіміз керек: егер біз өте жақсы нәрсе жасамасақ, біз өзгеруге лайық емеспіз. Бізге осыны ғана жасау керек. Бізде басқа жол жоқ.

Марио Кучинелла 1960 жылы Палермода дүниеге келген, 1986 жылы Генуя университетінің сәулет факультетін бітірген. 1992 жылы Париж қаласында бүгінде Болонья мен Миланда кеңселері бар MCA – Mario Cucinella Architects сәулет және дизайн студиясының негізін қалады және сонымен бірге шығармашылық директоры болып табылады.

Анықтама үшін:

Mario Cucinella Architects жобалары климатпен және қоршаған ортамен үйлесімді сәулет құру үшін өткеннен сабақ алуға тырысатын ықтимал тәсіл туралы айтады. Тұрақты болашақ – бұл экологиялық сана мен белсенділіктің тарихқа дейінгі кезеңнен қазіргі уақытқа дейінгі эволюциясын, сондай-ақ болашақ туралы пайымдауды қадағалайтын өткенге саяхат. Табиғат әлемі мен адам әрекеті, соның ішінде сәулет арасындағы алшақтықты жою үшін қажетті экологиялық ойлауды дамыту үшін тұрақтылықтың бұрынғы және қазіргі түсініктерін зерттеу қажет.

Сәулетші атап өткендей, уақыт межелігі мен жобалар арқылы көрме қазіргі заманның негізгі тақырыптарын ашуға тырысады: қоршаған ортаға және табиғатпен достық идеясына көбірек назар аудара отырып, технологияны пайдалану. Адам мен табиғаттың жаңа одағына негізделген регенеративті тәсілге сәйкес шығарындыларды азайту және сәйкесінше біздің планетаға әсерімізді азайту үшін шаралар қабылдау қажеттілігі, оның негізінде әлеуметтік дамудың жаңа моделі жасалуы мүмкін.

Бүгінгі күні біз шешуде баламасы жоқ мәңгілік проблемаға тап болдық: халықаралық күн тәртібі ресурстарды өндіруді және климатты өзгертетін шығарындыларды азайту үшін барған сайын қатаң мақсаттарды белгілейді. Бұл мақсаттар құрылыс секторы материалдар, процестер және тұтыну тұрғысынан бүкіл өмірлік цикл бойынша әсерді төмендететін және қоғамның өзгеріп отыратын қажеттіліктерін түсіндіре алатын ғимараттар құру арқылы үлес қоса алатын үлкен жобалау және инновация күштерін қажет етеді.

Mario Cucinella Architects дизайн философиясына сәйкес, бұл өткенге саяхат сәулет пен қоршаған ортаға деген көзқараста дәстүрлі және заманауи ойлаудың синтезін ұсына отырып, болашаққа бағытталған.

Сәулет тарихы, оның барлық жаһандық байлығында, бізді жаһандық ортаның болашақ қамқоршысы болу үшін құралдармен қамтамасыз ете отырып, бізді тұрақты өткеніміз туралы ағарту үшін өзекті шабыт көзіне айналуда.