QAZAQ GREEN. Қаржыландыру құнының өсуі жаңа жобаларға, әсіресе дамушы елдерде кедергі келтірсе де, таза энергетикалық технологиялар мен инфрақұрылымға жаһандық шығындар 2024 жылы 2 триллион АҚШ долларына жету жолында.

ХЭА жаңа есебіне сәйкес, қаржыландыруға қысымға қарамастан, жаһандық таза энергетикаға инвестициялар 2024 жылы қазба отынына салынған инвестициялардан екі есеге жуық өседі деп болжануда, бұл жеткізу тізбегінің жақсаруына және таза технологиялық шығындардың төмендеуіне ықпал етеді.

ХЭА жыл сайынғы «World Energy Investment» баяндамасының соңғы басылымына сәйкес, жалпы әлемдік энергетикаға инвестициялар алғаш рет 2024 жылы 3 триллион доллардан асады деп күтілуде, шамамен 2 триллион АҚШ доллары таза технологияларға, соның ішінде жаңартылатын энергия көздеріне, электромобильдерге, атом энергетикасына, желілерге, энергияны сақтауға, төмен көміртекті отынға, энергия тиімділігін арттыруға және жылу сорғыларына бағытталады. 1 триллион доллардан сәл асатын қалған бөлігі көмірге, газға және мұнайға бағытталады. 2023 жылы жаңартылатын энергия көздері мен электр желілеріне салынған жиынтық инвестициялар алғаш рет қазба отынына жұмсалған сомадан асып түсті.

Алайда, жаңа есеп әлемнің көптеген бөліктерінде энергетикалық инвестициялар ағынында әлі де үлкен теңгерімсіздіктер мен тапшылықтар бар екенін ескертеді. Ол Үндістан мен Бразилияның басшылығымен алғаш рет 300 миллиард АҚШ долларынан асатын дамушы елдердегі (Қытайдан басқа) таза энергия шығындарының төмен деңгейіне баса назар аударады. Дегенмен, бұл жаһандық таза энергетикалық инвестициялардың шамамен 15% құрайды, ол капиталдың жоғары құны жаңа жобалардың дамуын тежейтін осы елдердің көпшілігінде энергияға деген өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру үшін талап етілетіннен әлдеқайда төмен.

«Таза энергияға инвестициялар күрделі экономикалық жағдайларда да жаңа рекордтар орнатуда, бұл жаңа әлемдік энергетикалық экономиканың даму серпінін көрсетеді. Бүгінгі күні қазба отынына салынған әрбір доллар үшін екі долларға жуық таза энергияға инвестиция салынады», - деді ХЭА атқарушы директоры Фатих Бироль. «Таза энергия шығындарының өсуі күшті экономикаға, шығындардың үнемі төмендеуіне және энергетикалық қауіпсіздік мәселелеріне байланысты. Дегенмен, өнеркәсіптік саясаттың күшті элементі де бар, өйткені жетекші экономикалар жаңа таза энергия жеткізу тізбегіндегі артықшылық үшін күресуде. Инвестициялар ең қажет жерлерге, атап айтқанда, бүгінде қолжетімді, экологиялық таза және қауіпсіз энергияға қолжетімділігі жоқ дамушы елдерге жету үшін көп нәрсе істеу керек».

2015 жылы Париж келісіміне қол жеткізілген кезде, электр энергиясын өндіруге арналған жаңартылатын энергия көздері мен атом энергетикасына салынған инвестициялар қазба отынмен жұмыс істейтін электр станцияларынан екі есе көп болды. 2024 жылы бұл көрсеткіш, баяндамада атап өтілгендей, күн фотоэлектрикасы электр энергетикасы секторын трансформациялауда жетекші рөл атқара отырып, он есе ұлғаюы тиіс. Қазіргі уақытта күн фотоэлектрикасына электр энергиясын өндірудің барлық басқа технологияларына қарағанда көбірек қаражат салынуда. 2024 жылы күн фотоэлектрлік жүйелеріне инвестиция 500 миллиард АҚШ долларына дейін өсуі керек, себебі модуль бағасының төмендеуі жаңа инвестицияларды ынталандырады.

Қытай 2024 жылы таза энергетикалық инвестициялардың ең үлкен үлесін алады деп күтілуде, бұл шамамен 675 миллиард АҚШ долларына жетеді. Бұл, ең алдымен, үш салада: күн, литий батареялары және электромобильдерде жоғары ішкі сұранысқа байланысты. Одан кейін Еуропа мен АҚШ сәйкесінше 370 миллиард АҚШ доллары және 315 миллиард АҚШ доллары көлемінде таза энергетикалық инвестициялармен келеді. Тек осы үш ірі экономика жаһандық таза энергетикалық инвестициялардың үштен екісінен астамын құрайды, бұл энергетикаға халықаралық капитал ағындарындағы диспропорцияларды көрсетеді.

Әлемдегі мұнай мен газға салынған инвестиция 2024 жылы 7%-ға өсіп, 2023 жылы осындай өсімнен кейін 570 миллиард АҚШ долларына жетеді деп күтілуде. 2023 және 2024 жылдардағы шығындардың өсуі негізінен Таяу Шығыс пен Азияның ұлттық мұнай компанияларының есебінен жүреді. Есеп көрсеткендей, 2024 жылы мұнай мен газға салынған инвестициялар бүгінгі саяси институттар 2030 жылға арналған сұраныс деңгейіне сәйкес келеді, бірақ ұлттық немесе жаһандық климаттық мақсаттарға қол жеткізетін сценарийлерде болжанғаннан айтарлықтай жоғары. Мұнай-газ компанияларының таза энергетикалық инвестициялары 2023 жылы 30 миллиард АҚШ долларына жетті, бұл саланың жалпы күрделі шығындарының тек 4% құрайды. Сонымен қатар, көмірге инвестициялар өсуде және 2023 жылы шығарындыларды тазартпай 50 гигаваттан астам көмір электр станцияларының құрылысы мақұлданды, бұл - 2015 жылдан бергі ең жоғары көрсеткіш.

Экономикалық проблемалардан басқа, электр беру желілері мен электр энергиясының жинақталуы таза энергетикаға көшу жолында елеулі кедергі болды. Алайда, желі шығындары өсіп келеді және 2024 жылы 400 миллиард АҚШ долларына жетеді деп күтілуде, 2015 жылдан 2021 жылға дейін жылына шамамен 300 миллиард АҚШ долларын құрайды. Өсім негізінен Еуропадағы, АҚШ-тағы, Қытайдағы және кейбір Латын Америкасы елдеріндегі жаңа саяси бастамалар мен қаржыландырумен байланысты. Сонымен қатар, батарея қоймаларына инвестиция қарқынды дамып келеді және шығындар одан әрі төмендеген сайын 2024 жылы 54 миллиард АҚШ долларына жетуі керек. Дегенмен, бұл шығындар қайтадан күшті шоғырланған. Дамыған экономикалар мен Қытайдағы аккумуляторларды сақтауға салынған әрбір долларға басқа дамушы елдерге тек бір цент инвестицияланады.