Вадим Кулик, Жанатасской ЖЭС бизнесті дамыту жөніндегі директоры

Еліміздің бұл өңірі ірі жобаларды іске асыру үшін үлкен әлеуетке ие.

Қазақстан жаңартылатын энергия көздерінің айтарлықтай әлеуетіне ие және бұл халықаралық компаниялар үшін мұнда ауқымды жобаларды іске асыруға тартымды етеді. Мысалы, француз Total Eren компаниясы «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ және «Самұрық-Қазына» қорымен бірге қуаты 1 гигаватт жел электр станциясын салуға келісті. Сауд Арабиясынан ACWA Power компаниясымен серіктестікте де ұқсас жоспарлар бар.

Мұндай жобаларды жүзеге асыру үшін, шынымен де, мүмкіндіктер зор. Мысалы,» Самұрық-Энерго» ұлттық энергетикалық компаниясының «Қазақстан Республикасындағы жаңартылатын энергия көздері нарығына шолуында» ел аумағының жартысына жуығында желдің жылдамдығы 30 метр биіктікте секундына 4-5 метрді құрайды.

Ең жоғары жел әлеуеті Каспий теңізі – Атырау және Маңғыстау облыстарында, сондай-ақ Солтүстік және Оңтүстік Қазақстанда бар. Жалпы, Қазақстан Республикасының отын-энергетикалық кешенін дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасының деректері бойынша Қазақстанның жел әлеуеті – жылына 1 трлн 820 млрд киловатт-сағаттан астам.

Сол сияқты, күн энергиясында да үлкен әлеует бар. ОЭК дамытудың сол тұжырымдамасында оның әлеуеті жылына шамамен 2,5 млрд киловатт-сағатты құрайды, өйткені ел аумағында 12 ай ішінде 2,2-ден 3 мыңға дейін күн сағаты байқалады.

Сондай-ақ, әлеуетті гидроресурстардың абсолюттік көрсеткіштері бойынша Қазақстан посткеңестік кеңістік елдері арасында үшінші орында. Еліміздің гидроэнергетикалық әлеуетін мамандар жылына шамамен 170 млрд киловатт-сағатқа, ал техникалық тұрғыдан – 62 млрд киловатт-сағатқа бағалайды.

Гидроресурстар бүкіл ел бойынша таралған, бірақ олардың ішінде үш аудан бар:, негізгі салалары бар Ертіс бассейні, Іле бассейнімен оңтүстік-шығыс аймақ немесе Сырдария, Талас және Шу өзендерінің бассейндерімен оңтүстік аймақ.

Көшбасшылар Қазақстанға барады

Дәо осы елдің айтарлықтай әлеуеті мен өршіл көміртексіздендіру жоспарлары халықаралық инвесторларды тартады. Мысалы, Қытайдың мемлекеттік энергетикалық инвестициялық корпорациясы State Power Investment Corporation елімізде жел станциялары үшін компоненттер шығаратын бірнеше кәсіпорын салуды жоспарлап отыр. «Жел диірмендері» үшін мұнараларды, гондолаларды және қалақтарды шығару туралы сөз болуы мүмкін.

Сондай-ақ, тағы бір SANY Renewable Energy қытайлық компаниясымен Жамбыл облысында қуаты 1 гигаватт жел паркі салынады және бұл Қазақстанда жаңартылатын көздерден энергия өндірудің жалпы қуатын бірден 40%-ға арттырады. БАҚ хабарлауынша, жел станциясы паркінің жанында ауа-райы өзгерген кезде жел генерациясының ауытқуын тегістеуге мүмкіндік беретін энергия жинақтау құрылғысы салынады.

Бұдан басқа, Жамбыл облысының Мирный кентінде қуаты 1 гигаватт және құны 1,9 млрд доллар болатын жел паркін салу бойынша жоғарыда аталған Total Open, «ҚазМұнайГаз» және «Самұрық-Қазына» бірлескен жобасын атап өтуге болады. Электр станциясын 2026-2027 жылдары іске қосу жоспарлануда. Онда да жүйеге қуат беруді тұрақты ету үшін электр энергиясын жинақтау жүйесі қолданылады. Сауд Арабиясының ACWA Power компаниясымен тағы бір ауқымды – 1 гигаватт жобаны жүзеге асыру жоспарлануда.

Бұл жобалардың барлығы Қазақстанға электр энергиясының тапшылығын жеңуге және сонымен бірге энергия жүйесін барынша «жасыл» етуге көмектеседі.

Соңғысы Қазақстан экономикасы, әсіресе экспорт үшін өзекті. Мысалы, Еуропалық одақ еліміздің барлық сыртқы тауар айналымының шамамен 40%-ын алады және онда көміртекті реттеу күшеюде.

Көп ұзамай «көміртегі ізі» жоғары (яғни, өнім өндірісінде үлкен шығарындылары бар) компаниялардың тауарларына жаңа кіріс баждары салынады, бұл олардың еуропалық нарықтағы бәсекеге қабілеттілігіне әсер етеді.

Дүниежүзілік банктің бағалауы бойынша, 2026 жылы Еуроодақтың көміртекті реттеуі енгізілгеннен кейін қазақстандық экспорттаушылар жыл сайын 250 млн долларға дейін түсім жоғалтуы мүмкін деп жазады EY компаниясы, бұл ретте металлургия секторы барынша күшті ықпалға ұшырайды.

Сондықтан Қазақстанға жаңартылатын энергетиканы дамыту маңызды бола түседі – ол бизнеске таза энергия ұсынады. Сонымен қатар, елде 2,4 гигаватт жалпы қуатпен 130 ЖЭК станциясы жұмыс істейді. Егер көздердің түрлері бойынша нақтыласақ, бұл - қуаты 1 148 мегаватт болатын 44 күн, 958 мегаваттық 46 жел, 280 мегаваттық 37 шағын ГЭС және қуаты 1,77 мегаватт болатын үш биоэлектростанция.

Бұл ретте, БАҚ мәліметтері бойынша, 2023 жыл ішінде жалпы қуаты 276 мегаватт болатын тағы 15 ЖЭК объектісін іске қосу жоспарлануда.

Оңтүстікте шоғырлану

Болашақ алып ЖЭК жобаларының барлығын дерлік Қазақстанның оңтүстік өңірлерінде жүзеге асыру жоспарлануда және бұл кездейсоқ емес – мұнда жел мен күн ресурсы жоғары. Бұл аймақтардың тартымдылығын мұнда бірнеше жаңартылатын электр станциялары салынғаны және жұмыс істейтіні растайды.

Олардың бірі – Жамбыл облысы Сарысу ауданындағы Жаңатас жел станциясы. Оның қуаты 100 мегаватты құрайды және тек осы аймақтың ғана емес, сондай-ақ жақын маңдағы бірнеше елді мекендердің энергия қажеттіліктерін жабады.

Бұл жобаны қазақстандық тамыры бар Visor International DMCC және қытайлық China Power International Holding Limited компаниясы жүзеге асырды. Олар станцияның құрылысына шамамен 130 млн доллар инвестиция салды, осылайша Қазақстанның оңтүстігінде Жаңатас қаласының маңында әрқайсысының қуаты 2,5 мегаватт болатын 40 жел қондырғысынан тұратын станция жұмыс істейді.

«Станция таза алаңда «нөлден» салынды – бұл қуаттылығы 100 мегаватт болатын Қазақстандағы осындай алғашқы ірі жобалардың бірі. Қазір тағы 100 мегаваттқа ЖЭС екінші кезегінің құрылысы жүргізілуде», - деп бөлісті «QAZAQ GREEN FEST 2023» ЖЭК халықаралық іскерлік фестивалінің аясында электр станциясының бизнесті дамыту жөніндегі директоры Вадим Кулик.

Айта кету керек, Жаңатас ЖЭС бірінші кезегі екінші жыл бойы жұмыс істеуде және KEGOC операторының желісіне шамамен 360 млн киловатт-сағат энергия береді.

Пайдалануға беру кезеңінде бұл Орталық Азиядағы ең ірі жел электр станциясы болды. Бұл жоба сол кезеңде ең заманауи турбиналарды орнатудың арқасында жүзеге асырылды: жел парктерінің көпшілігінде қуаты шамамен 1 мегаватт турбиналар орналастырылған кезде, мұнда 2,5 мегаватт турбиналар қолданылды.

Вадим Кулик атап өткендей, екінші кезекті іске асыру кезінде одан да заманауи жел қондырғылары қолданылады – 4,5 мегаватт. Бұл, оның айтуынша, қуатты сақтай отырып, бүкіл станцияның ауданын азайтуға мүмкіндік береді.

Жалпы, бұл жоба Жамбыл өңірі үшін маңызды проблеманы – ауылдық жерлерге электр энергиясын жеткізудің тұрақтылығын шешеді. Ал таза энергияның сенімді көзін алған жергілікті тау-кен өндіруші кәсіпорындары «қосымша пайдада» қалады.

Бұл ретте ашық көздерге сәйкес электр станциясы өңірге әлеуметтік көмек көрсетуде. Жаңатас орталық ауруханасына жедел жәрдем көлігі сыйға тартылды, тұрғын үйдің шатыры жөнделді және бес пәтерге жөндеу жүргізілді, сондай-ақ «Ынтымақ» аллеясы абаттандырылды.