QAZAQ GREEN. 17 сәуірде жарияланған Халықаралық жаңартылатын энергия көздері агенттігінің (IRENA) жаңа есебіне сәйкес, жаңартылатын энергия көздеріне көшу энергетикалық қауіпсіздікке жаңа көзқарасты қажет етеді.

«Энергетикалық ауысудың геосаясаты: энергетикалық қауіпсіздік» атты баяндама 21-ғасыр үшін энергетикалық қауіпсіздіктің көп өлшемді тұжырымдамасын сипаттайды. Ағымдағы ауысудың жүйелік сипаты және оның кең әлеуметтік-экономикалық әсері технологияларды және олардың құн тізбегін, жүйенің икемділігін, климаттың өзгеруінің әсерін, энергия мен адам қауіпсіздігіне деген сұранысты және басқаларды қамтитын тұтас ойлауды қажет етеді.

IRENA бас директоры Франческо Ла Камера мәлімдегендей: «Энергетикалық жүйе терең түрленуге ұшырауда, ал жаңартылатын энергия көздері орталықсыздандыру және ішкі көздерге көбірек сүйену арқылы үлкен тұрақтылықты қамтамасыз етеді. Бұл тұрақтылықты көреген саясат пен инвестиция арқылы белсенді түрде қалыптастыру өте маңызды. Қазба отындарын пайдалану дәуірінен алынған сабақтар ауысудың кейбір аспектілеріне әсер етуі мүмкін болса да, жаңартылатын энергияның бірегей сипаттамаларын ескеретін және экономикалық, әлеуметтік әрі дипломатиялық стратегияларды жаңғыртатын біртұтас тәсіл қажет».

Ол сондай-ақ: «Дамып келе жатқан энергетикалық жүйе экологиялық проблемаларды, экономикалық үрдістерді және әлеуметтік салдарды біріктіретін қауіпсіздік стратегиясын қажет етеді. Жаңа энергетикалық жүйенің орталығы отын емес, технология болып табылады. Дәстүрлі қауіпсіздік тәсілдерін қайта қарау және жаңа факторларды анықтау арқылы бұл есеп саясаткерлерге жаңартылатын энергия дәуіріндегі энергетикалық қауіпсіздік туралы жақсы түсінік беруге бағытталған,» - деп қосты.

Әлемдегі энергетикалық ауысу бойынша IRENA болжамына сәйкес, 2050 жылға қарай жаңартылатын энергия көздері әлемдік энергетикалық теңгерімнің төрттен үш бөлігін құрайды. Электр энергиясы 2050 жылға қарай тұтынудың 50%-дан астамын қамтамасыз ететін негізгі энергия тасымалдаушы болады. Жаңартылатын энергияға негізделген жүйе жасыл сутегімен және тұрақты биомассамен толықтырылған жоғары электрлендірумен және тиімділікпен сипатталады.

IRENA сонымен қатар COP28-де (Біріккен Ұлттар Ұйымының Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясы тараптарының конференциясы) расталғандай, 2030 жылға қарай жаңартылатын энергия көздерінің қуатын үш есеге арттыруды және энергия тиімділігін екі есеге арттыруды қажет ететін жаңартылатын энергия көздерінің 11 тераватт белгіленген қуаты қажет деп есептейді.

 Нәтижесінде, үлкен геосаяси өзгерістер энергия саудасының серпініне терең әсер етеді, халықаралық тәуелділікті өзгертеді және геосаяси ландшафтты қайта жасайды. Трансшекаралық электр энергиясы саудасы мұнай және газ секторының асимметриялық тәуелділіктеріне қарсы өзара тиімділікке ықпал ете отырып, үлкен маңызға ие болады.

IRENA-ның жаңа есебі жаңартылатын энергия дәуіріндегі энергетикалық қауіпсіздік бірнеше негізгі салаларда дамуы керек екенін көрсетеді.

Онда технологияның тұрақты жеткізу тізбегі дамыған және дамушы елдер үшін ауысуды қолдау үшін өте маңызды болады делінген. Бұған қоса, жаңартылатын энергия көздеріне негізделген икемді энергетикалық жүйелерді қолдау үшін қажетті инфрақұрылымды сәтті орналастырудың кілті қауіпсіздік пен саясатты ескеру болып табылады. Бұл инфрақұрылым ауа-райының төтенше жағдайларына өте төзімді болуы керек, ал киберқауіптер, физикалық шабуылдар немесе екеуінің комбинациясы жоғары электрлендірілген және цифрланған жүйелерде өзекті бола бастайды.

Есепке сәйкес, адамның қауіпсіздігі, әсіресе соңғы энергия тұтынушылары үшін, соның ішінде су мен азық-түлік тапшылығы, ауру, экономикалық маргинализация, теңсіздік және энергетикалық кедейлік сияқты салаларда бірдей маңызды.