QAZAQ GREEN. Әлемдік энергетикалық дағдарыстың катализаторының арқасында күн фотоэлектрлік және жел энергетикасы жаңа жаңартылатын қуаттардың жыл сайынғы ең үлкен өсімін басқарды, деп хабарлайды  ХЭА жаңа есебінде.

Халықаралық энергетика агенттігінің соңғы мәліметтеріне сәйкес, биылғы жылы жаңартылатын энергия көздерінің жаһандық өсімі үштен біріне артады деп күтілуде, өйткені өсіп келе жатқан саяси динамика, қазба отын бағасының өсуі және энергетикалық қауіпсіздік мәселелері күн фотоэлектрлік және жел энергетикасын белсенді енгізуге ықпал етеді.

ХЭА жаңартылатын энергия нарығының жай-күйі туралы жаңартылған есебіне сәйкес, бұл өсім әлемде жаңартылатын энергия көздерінің жалпы қуаты 4500 гигаваттқа (ГВт) жеткен кезде, яғни келесі жылы да жалғасады, бұл Қытай мен АҚШ-ты бірге алғанда, олардың жиынтық энергия өнімділігіне тең. 2023 жылы жаңартылатын энергия көздерінің жылдық өсімі 107 гигаватт (ГВт) құрайды, бұл тарихтағы ең үлкен абсолютті өсім және 440 ГВт-тан асады. Бұл қарқынды өсу әлемдегі ең ірі нарықтарда орын алуда, әрі, Еуропа энергетикалық дағдарысқа қарсы күресте көшбасшы болып табылады, бұл жаңартылатын энергия көздерін жедел орналастыруға ықпал етеді. АҚШ пен Үндістанда да жаңа саяси шаралардың арқасында алдағы екі жылда айтарлықтай өсім күтілуде. Қытай өзінің жетекші позициясын нығайтады және 2023 және 2024 жылдардағы жаңартылатын энергия қуатының жаһандық өсімінің шамамен 55% үшін жауап береді.

Халықаралық жаңартылатын энергия агенттігінің (ХЭА) атқарушы директоры Фатих Биролдың айтуынша, күн және жел энергетикасы қазіргі уақытта қарқынды дамып келе жатқан жаһандық энергетикалық экономиканың жетекші секторлары болып табылады. Биылғы жылы әлемдік электр энергетикалық жүйелерге Германия мен Испанияны бірге алғанда, жиынтық қуатынан асатын жаңартылатын энергия көздерінің рекордтық саны енгізілетін болады.

Жаһандық энергетикалық дағдарыс таза, сенімді және қолжетімді электр желісін құру үшін жаңартылатын энергия көздерінің маңыздылығын атап өтті және үкіметтер бұл көздерді жедел енгізу бойынша күш-жігерін күшейту арқылы бұған ден қоюда. Алайда, белсенді өсуге қол жеткізу үшін бірнеше негізгі мәселелерді шешу қажет. Саясатты өзгермелі нарықтық жағдайларға бейімдеу, сондай-ақ күн мен жел энергиясының орасан зор әлеуетін толық пайдалану үшін электр желілерін жаңарту және кеңейту қажет.

Жаңа есепке сәйкес, биыл жаңартылатын энергия көздерінің өсуінің шамамен үштен екісі күн фотоэлектрлік қондырғыларында болады және бұл өсім 2024 жылға дейін жалғасады деп күтілуде. Кең ауқымды күн фотоэлектрлік қондырғыларының кеңеюі кішігірім жүйелердің көбеюімен қатар жүреді, өйткені электр энергиясының қымбаттауы шатырдағы күн қондырғыларының өсуін ынталандырады, бұл тұтынушыларға электр энергиясына төлемдерін азайтуға мүмкіндік береді.

2024 жылға қарай күн фотоэлектрлік панельдерін өндірудің барлық сегменттерінің өндірістік қуаты екі еседен астам артып, 1000 ГВт-қа жетеді деп күтілуде. Бұл процесте Қытай жетекші рөл атқарады, сонымен қатар АҚШ, Үндістан және Еуропада жеткізілімдер әртараптандырылады. Осы тенденцияларға сәйкес, 2030 жылға қарай әлемде ХЭА-ның «2050 жылға қарай таза нөлдік шығарындылар» сценарийінде көзделген жылдық сұранысты қанағаттандыру үшін жеткілікті өндірістік қуаттар болады.

2023 жылы жел энергетикасының өсімі өткен жылмен салыстырғанда шамамен 70%-ға күрт өседі деп күтілуде. Өсуі төмен болған бірнеше қиын жылдардан кейін жылдам өсу Қытайда, Еуропада және АҚШ-та Covid-19 пандемиясына байланысты шектеулерге байланысты кейінге қалдырылған жобалардың аяқталуымен байланысты. Алайда, 2024 жылы одан әрі өсу рұқсат беру және аукцион мәселелерін шешу үшін үкіметтердің жеткілікті саяси қолдауының қамтамасыз етілуіне байланысты. Күн энергетикасынан айырмашылығы, жел турбиналарын жеткізу тізбегі орта мерзімді перспективада өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру үшін жеткілікті жылдам дамымайды. Бұл негізінен шикізат бағасының өсуіне және өндірушілердің кірістілігін төмендететін жеткізу тізбегіндегі мәселелерге байланысты.

Еуропадағы жаңартылатын энергия көздерінің өсу болжамы Ресейдің Украинаға басып кіруінен кейін 40%-ға өсу бағытында қайта қаралды. Көптеген елдер Ресейдің табиғи газына тәуелділікті азайту үшін күн мен жел энергиясы көлемін көбейте бастады. Жаңартылатын энергия көздерінің өсуі электр энергиясының жоғары бағасына байланысты, бұл шағын күн фотоэлектрлік жүйелерін шатырларға орнатуды қаржылық жағынан тиімдірек етеді. Сондай-ақ маңызды еуропалық нарықтарда, әсіресе Германияда, Италияда және Нидерландыда саяси қолдаудың күшеюі байқалады.

Бағалау бойынша, қайта орнатылған күн фотоэлектрлік және жел қуаты Еуропалық Одақтағы электр энергиясын тұтынушыларға 2021-2023 жылдар аралығында қазба отынына негізделген қымбат генерацияны алмастыру арқылы 100 миллиард еуро үнемдеуге мүмкіндік берді. ХЭА-ның жаңа есебіне сәйкес, қосымша жаңартылатын қуатсыз 2022 жылы Еуропадағы электр энергиясының көтерме бағасы 8%-ға жоғары болар еді.

Өткен жылдан бері жел және күн фотоэлектрлік энергиясының бәсекеге қабілеттілігі жақсарғанымен, мемлекеттік саясат өзгермелі нарықтық жағдайларға бейімделуі керек. 2022 жылы рекордтық өтінімдер саны - 16% берілген жаңартылатын энергия аукциондарына ерекше назар аудару керек. Сонымен қатар, саясат жаңартылатын энергия көздерінің айнымалыларының жоғары үлесін энергия желілеріне сенімді және үнемді түрде кіріктіру үшін энергетикалық инфрақұрылымды уақтылы жоспарлауға және инвестициялауға бағытталуы керек. Еуропаның көптеген елдерінде, соның ішінде Испания, Германия және Ирландияда 2024 жылға қарай жел мен күн фотоэлектрлік энергиясының жалпы жылдық электр энергиясын өндірудегі жалпы үлесі 40%-дан асады.