QAZAQ GREEN.  Шпракебюль - жаңа энергия көздеріне көшу үшін үлгілі ауыл: мұнда электромобильдер өте танымал, жел электр станциясы және биогаздан алынатын жаңартылатын жылу бар.

Германияның солтүстігінен соққан екпінді жел Шпракебюль ауылына көптеген қызықты нәрселер әкеледі: теңізден тұман мен жаңбыр, кездейсоқ қоныс аударатын дегелек құтсра және жақында тыңайтылған алқаптарда көңнің жеңіл иісі.

Және, ең бастысы - Солтүстік теңізге дейін созылған кең жасыл алқаптарға себілген жел турбиналары өндіретін электр энергиясын сатудан түсетін ақша. Ақшаның бір бөлігі ауыл тұрғындарының өздеріне тиесілі, ал жергілікті тұрғындардың үлестік қатысуымен Даниямен шекаралас жерде орналасқан бұл желді ферма анклавы жаңартылатын энергия көздерін пайдалану жобалары  ілгерілету мүмкіндіктерін көрсететін витринаға айналды. Бұл туралы Euronews материалында. 

Пандемиядан кейінгі әлемдік экономиканың желі, соның ішінде жоғары пайыздық мөлшерлемелер мен инфляция - жел, күн және басқа да таза энергия түрлеріне жиі қымбат инвестицияларды тежейтін кезде бұл оңай емес.

Бұл климаттың өзгеруімен күресу үшін қажет жаңартылатын энергия көздерінің өсуін баяулатады, ал БҰҰ-ның климаттық саммитінде таза энергия қуатын арттыру үшін алға қойған өршіл мақсатқа жету үшін бұл істе жеделдеу қажет.

Жаңартылатын энергия қоғамдық жобаларға ақы төлейді

Шпракебюль, автокөліктерден гөрі тракторлар көп болатын ұқыпты, бір қабатты үйлердің үш көшелік жиналуы жаңартылатын энергияның арқасында жаңа өмір мен өркендеуге ие болды.

Өлшеміне қарамастан, осы неміс ауылының кейбір тәжірибелері бүкіл әлемде резонанс тудыратын сабақтар іспетті.

Жеке тұлғаларға тиесілі жел электр станцияларынан дивидендтер олардың алушыларын байытпайды. Керісінше, бұл ақша - кішкене қосымша, қаржылық буфер. «Бұл біз үшін өте маңызды, өйткені ол бізге белгілі бір еркіндік береді», - дейді күйеуімен бірге ауылдың шетінде 150 сиырдан тұратын сүт фермасын басқаратын 44 жастағы Астрид Ниссен.

Сүт бағасы айтарлықтай өзгереді, бірақ жел парктерінен түсетін тұрақты табыс «біз сене алатын нәрсе, жоспарлау үшін пайдалана алатын нәрсе» деді ол.

Турбиналардың шуы - ауылдың орталығында естілмейді, бірақ жақын жерде аса шулы - жылына шамамен 400 000 еуро салық әкеледі. Бұл қаражатқа жаңа ойын алаңы, велосипед жолы салынды және тіпті, Шпракебуэль балаларына арналған тегін фортепиано сабақтары ұйымдастырылды.

Жаңа жобалар туралы сөз болғанда, жаһандық кедергілер кредиттердің құнын арттыруды қамтиды, бұл оларды қаржыландыруды қымбат етеді, жоғары бағалар мен жел турбиналары мен қалақтардың бітеліп қалған жеткізу тізбегі, сондай-ақ «менің ауламда емес» қағидаты бойынша жел электр станцияларына қарсы тұру әсер етеді.

АҚШ Федералды резервтік жүйесінің, Еуропалық орталық банктің және басқа ұйымдардың пайыздық мөлшерлемелерін көтеруі Лондон университеті колледжінің экономистерін «экология үшін ілеспе зиян» туралы ескертуге және инфляциямен күресуге арналған левередждің жоғары құнын «жасыл «ауысу үшін қорқынышты жаңалық» деп атауға мәжбүр етті.

Wood Mackenzie консалтингтік компаниясы «таза энергия өзінің қысқа тарихында ең қиын жылдардың бірін бастан өткеруде» деген қорытындыға келді: Германияда, Испанияда, Ұлыбританияда және Италияда өндіруші қуаттарды арттыруға үкіметтердің үндеулері жауапсыз қалуда.

Одан да күрделі жағдай табысы төмен елдерде, мысалы, жаңартылатын энергия көздеріне қажетті қарыз қаражаттарының құны онсыз да жоғары болған, ал енді одан бетер өсе түскен Африкада қалыптасты.

Шпракебюльдегі қауымдастыққа тиесілі жел электр станциялары қалай жұмыс істейді?

Шпракебюльде отбасылық фермалар саны 1960 жылғы 26-дан бүгінде үш ірі фермаға дейін азайды. 30 жыл бұрын ол көрші ауылмен бірігу алдында тұрған. Қазір мұнда фермерлер ғана емес, Фленсбург қаласынан жарты сағаттық жерде жұмыс істейтін адамдар да тұрады.

Шпракебюль тұрғындары жел паркін салуға 20 пайыздық алғашқы жарна төледі, ал жергілікті банктер қалған 80%-ына кредит берді. Бірінші жел паркіне 24 адам қатысты, ал соңғысына ол туралы ақпараттың таралу шамасына қарай 150-ден астам адам қатысты.

Астрид пен оның күйеуі 20 жылдан астам уақыт бұрын 5000 еуродан сәл асатын инвестициядан бастады. Алынған дивидендтер жаңа бұзау тұрағын, жем-шөпті тырмалауға арналған алдыңғы тиегішті және екі жұмысшыны төлеуге көмектесті.

«Бұл дегеніміз, бізде кейде бос күндер, кейде демалыс болады - ал жұмысшыларсыз бұл мүмкін емес», - дейді ол.

Жобаға барлығы бірдей қатыса бермейді, бірақ барлық тұрғындар пайдасын көреді. Қала орталығында барлығы сағатына 2,50 еуроға смартфон қосымшасы арқылы тапсырыс бере алатын ортақ электромобиль бар.

Жапсарлас дәмханасы бар шағын азық-түлік дүкені ашылды, ал мейрамхана күнделікті түскі ас береді - бұл жаңа сатып алу қабілетінің белгілері. Аймақтың өлшемі бойынща кейбір ұқсас ауылдарында мұның бірі де жоқ.

«Жаңартылатын энергия жобалары ландшафтта байқалады және мен үшін жергілікті тұрғындардың бұл жобалармен сәйкестендірілуі өте маңызды», - дейді Кристиан Андресен, оның Solar-Energie Andresen GmbH компаниясы жел электр станциялары мен күн қондырғыларын әзірлеген.

Жаңартылатын энергия жобаларын не тежейді?

Андресеннің жобалары жаңартылатын энергияның дамуына ықпал ететін факторларды көрсетеді. Олардың бірі - Германия үкіметінің 20 жыл бойы кепілдендірілген электр энергиясының бағасы, бұл банктерге кредит беріп, оның қайтымдылығына сенімділік береді.

Тағы бір фактор - KfW мемлекеттік даму банкінің кредиттері бойынша төмен пайыздық мөлшерлемелер. Бірақ бұл мөлшерлемелер де өсті - бірнеше жыл бұрынғы 1%-дан 5%-ға дейін, дейді Андресен.

Жоғары пайыздық мөлшерлемелер жаңартылатын энергия көздерін қазба отынына қатысты жобаларға қарағанда әлдеқайда күшті тежейді. Жаңартылатын энергия шығындарының көп бөлігі жел турбиналарын немесе күн панельдерін сатып алуға жұмсалады, ал оларды одан әрі пайдалану шығындары елеусіз - жел тегін соғып, күн тегін жарқырайды.

Осылайша, қарыз қаражаттарының құны жобаның табыстылығын анықтайтын әлдеқайда маңызды факторға айналады.

Қазба отынымен жағдай керісінше: табиғи газбен жұмыс істейтін электр станциясын салу салыстырмалы түрде арзанырақ, ал нақты шығындар газды сатып алуға жұмсалады.

Бұған объектілерді салу құнын арттыратын инфляция және жабдықтау тізбегінің шамадан тыс жүктелуіне байланысты жабдықтың жетіспеушілігі қосылады.

Даниялық Orsted компаниясы дәл осы себептерді атап, Нью-Джерси жағалауында екі ірі жел қондырғысының құрылысынан бас тартты. Шведтік Vattenfall компаниясы да Ұлыбританияда оффшорлық жобаны тоқтатты.

Таза энергетикалық компаниялардың акцияларын қамтитын S&P Global Clean Energy индексі кең нарықтық индекстер рекордтарға көтерілгеніне қарамастан, өткен жылы 26%-ға төмендеді.

Baringa халықаралық консалтингтік компаниясының Солтүстік Америкадағы энергетика және коммуналдық қызметтер бойынша серіктесі Дэвид Шепхардтың айтуынша, АҚШ-та мөлшерлемелердің өсуі кейбір жаңартылатын энергия жобалары үшін «кедергі» болды.

Оның айтуынша, «қазіргі мөлшерлемелер кезінде кірістілік шектеулі», бірақ болашақта мөлшерлемелердің өсуі күтілуде, өйткені АҚШ-тың Федералды резервтік жүйесі оларды биыл тағы үш рет төмендетуді жоспарлап отыр.

Жалпы көріністің өзіндік ерекшеліктері бар: мұнай компанияларының жаңартылатын энергетиканы баяулатуы жеткізушілер арасында кедергілерді әлсіретеді, ал АҚШ-тағы субсидияларға қойылатын ішкі қамту бойынша талаптар кейбір жобалар үшін жеткізу тізбегіндегі кешігулерді арттырады.

 «Менің үлесім болған кезде, бұл - жағымды шу мен әдемі көрініс»

Халықтың жартысы электр қуатына қол жеткізе алмайтын Сахараның оңтүстігіндегі Африка елдерінде жаңартылатын энергия көздері жобалары одан да күрделі қаржыландыру проблемаларына тап болады. Күн сәулесі көп түсетін құрлықта күн энергиясы айқын нұсқа болып табылады, бірақ Африканың 1,2 миллиард тұрғынына бұлтты Германияда өндірілетін күн энергиясының бестен бір бөлігі ғана келеді.

Онда қарыз қаражаттарының құны бай елдерге қарағанда әлдеқайда жоғары, ал мемлекеттік субсидиялар саяси аласапыран мен қарызға батқан елдердің кесірінен белгісіз.

Электр қуатының үзілуі елдің 213 миллион халқының жартысына жуығы үшін күнделікті оқиға болып табылатын Нигерияда 14-ке жуық күн жобасы қаржы тапшылығына байланысты тоқтап қалды.

Үкімет Дүниежүзілік банктің кредит кепілдіктеріне сақтықпен қарайды, бұл, егер желі оны жеткізе алмаса да, электр энергиясын төлеуге тура келеді деп қорқа отырып, жобаларды банктер үшін тартымды ете алады.

Бірақ онсыз «ешкім мемлекеттік субсидиялармен жобаны әзірлемейді немесе қаржыландырмайды, өйткені олар сарқылуы мүмкін», - дейді Эду Океке, Нигерияның солтүстігінде Катсина штатындағы Nova күн жобасына қатысушылардың бірі Azura энергетикалық компаниясының басқарушы директоры.

Шығудың жолы электр энергиясына бағаның өсуі болуы мүмкін, өткен жылы Германия үкіметі осылай етті - 25%-ға арттырды. Бұл сонымен қатар қаржыландыруды қамтамасыз етуге көмектеседі. Тағы бір нұсқа - дамыған елдердің климаттың өзгеруіне қарсы күресте кедей мемлекеттерге көмек көрсету жөніндегі күш-жігерінің бөлігі ретінде пайыздық мөлшерлемелерді субсидиялау немесе кредит кепілдіктері.

Ал иелері ірі энергетикалық компаниялар емес, жергілікті тұрғындар болса, жел электр станцияларының пайда болуына, көлеңкелер мен шуылдарға қарсылық әдетте жоғалады, дейді жел электр станцияларын әзірлеуші Андресен.

«Менің үлесім болған кезде, бұл - жағымды шу және әдемі көрініс», - деді ол.