QAZAQ GREEN.  Күн энергиясы бүгінде әлемдегі ең жылдам дамып келе жатқан жаңартылатын энергия көзі болып табылады. Өндіру құнының төмендеуі оны көптеген адамдар үшін қолжетімді етті және оны пайдаланудың тез өсуіне әкелді. Алайда, проблема жеткілікті: күн энергиясы дамыған сайын қалдықтарды басқарудың жаһандық міндеті туындайды. Миллиондаған күн панельдерінің қызмет ету мерзімі аяқталған кезде не болады? Халықаралық жаңартылатын энергия агенттігі 30 жылдан кейін күн қалдықтары шамамен 80 миллион тоннаны құрайды деп болжайды. Фотоэлементтердің құрамындағы ауыр металдар дұрыс кәдеге жаратусыз қоршаған ортаға шығарылады, бұл экология үшін жағымсыз салдарға әкеледі, деп хабарлайды VC.

Кремний панельдерін қайта өңдеу

Кейбір компаниялар тиімділігін жоғалтқан күн панельдерін жөндейді және қайта пайдаланады. Қайта пайдалану панельдерді «қайта өңдеудің» ең оңай және арзан әдісі болып табылады — ол ең аз өңдеуді қажет етеді және экономикалық тұрғыдан тиімді.

Коммерциялық күн панельдерінің шамамен 90%-ы кремнийді жарықты электр энергиясына айналдыратын жартылай өткізгіш ретінде пайдаланады. Металдың, әдетте күмістің жұқа жолақтары әр ұяшықтағы кремний кристалдарының бетін кесіп өтіп, электр қуатын панельдің мыс сымдарына жібереді.

Кремний негізіндегі күн панельдерін қайта өңдеу өнімнің өзін алюминий мен әйнектің жеке бөліктеріне бөлуден басталады. Жоғары температураға байланысты тығыздағыш пластик буланып, кремний элементтерін одан әрі өңдеуге дайын қалдырады. Техникалық қызмет көрсету технологиясы бұл пластиктің де ысырап болмауын қамтамасыз етеді, сондықтан ол одан әрі термиялық өңдеу үшін жылу көзі ретінде қайта пайдаланылады. Пластиналар деп аталатын кремний бөлшектері қышқылдың көмегімен жойылады.

Қазіргі уақытта күн панелінің материалдарының 85%-ынан 95%на дейін бөлуге және қайта өңдеуге болады. Кейбір зақымдалған немесе мерзімінен бұрын істен шыққан панельдерді жөндеуге және қайталама нарықта қайта сатуға болады. Шыны, мыс, қорғасын, алюминий және қауіпті жартылай өткізгіш материалдарды қоршаған ортаға салыстырмалы түрде аз әсер ететін механикалық және химиялық процестердің үйлесімі арқылы жоюға болады.

Жұқа үлдірлі панельдерді кәдеге жарату

• Жұқа үлдірлі күн панельдерінде экология мен адамдар үшін қауіпті металдар қолданылады, сондықтан оларды қайта өңдеу маңыздырақ және күрделі.

• Панель механикалық түрде ұсақталады. Жеке элементтер диаметрі 4-5 миллиметрден аспауы керек.

• Ұсақталған бөлшектер сепараторға орналастырылады, онда орталықтан тепкіш күштің әсерінен сұйық және қатты фракцияларға бөлінеді.

• Судың әсерінен шаймалау жүреді, жартылай өткізгіш қабат әйнек пен пластиктен бөлінеді.

• Жартылай өткізгіш материалдарды шығару үшін сұйық ерітінді тұнбаға түседі және тазартылады.

• Қатты қалдықтар діріл технологиясының көмегімен тазартылады және жуылады.

• Бөлінген материалдардың барлығы дерлік қайта пайдалануға жатады.

 Қайта өңдеу нарығы

Қайта генерациялау/қайта өңдеу тәсілі экологиялық мағынаға ие болып қана қоймай, сонымен қатар көп ақша талап етеді. Соңғы есептерде күн панельдерінен алынған шикізаттың ғаламдық шығымы 2030 жылға қарай 450 миллион долларға бағаланады және 2050 жылға қарай 15 миллиард доллардан асады.

Қытай, АҚШ, Жапония, ЕО елдері күн панельдерін қайта өңдеу бойынша зерттеулер мен әзірлемелерге белсенді инвестиция салуда. Бүгінгі күні PV модульдерін өңдеудің екі түрі бар — өрескел және жұқа. Біріншісі модульдің негізгі материалдарын — алюминий, мыс, шыны алуды білдіреді, бірақ пластмасса жай өртеледі. Жұқа өңдеу арқылы барлық химиялық элементтерді алуға болады.

Күн модульдерінің құрамына қайта пайдалануға болатын шикізат кіреді. Пайыздық қатынаста кристалды кремний панелі — бұл 76% шыны, 10% полимерлі материалдар, 8% алюминий, 5% кремний жартылай өткізгіштер, 1% мыс, 0,1%-дан аз күміс, қалайы және қорғасын. Жұқа үлдір модульдерінде әйнектің үлесі әлдеқайда жоғары — 89% (CIGS) және 97% (CdTe).