QAZAQ GREEN.  Құрлықтық Қытайдың Ұлттық жоспары сутегіні төмен көміртекті энергияға көшу стратегиясының негізгі элементі ретінде анықтайды. Ел сутегіні көміртексіздендіру үшін қолдануға тырысады. Rystad Energy жыл соңына дейін сутегі өндіруге арналған электролизерлердің шамамен 2,5 гигаватт (ГВт) қуатын орнатады деп болжайды. Бұл қуаттар жылына 220 000 тонна (т/жыл) жасыл сутегі өндіруге мүмкіндік береді деп күтілуде, бұл әлемдегі барлық басқа елдерден жылына 6 килотонға (кт/жыл) артық. Ұлттық жоспарға сәйкес, Қытай 2025 жылдың соңына қарай жылына 200 000 тонна жасыл сутегі өндіруді жоспарлап отыр, алайда Rystad Energy талдауы бұл көлемнің ағымдағы жылдың соңына дейін артатынын көрсетеді.

2023 жылы құрлықтық Қытай 1 ГВт электролизерлердің жиынтық қуатын орнатып, осы технологияны енгізу бойынша әлемдік көшбасшы ретіндегі орнын бекітті. Алайда, Қытайда сутегінің едәуір бөлігі көмірді газдандыру немесе метанның бу риформингі (SMR) арқылы алынған сұр сутектен жасалады. Егер Қытай өзінің қос көміртегі мақсаттарына - 2030 жылға қарай шығарындылардың шыңына және 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізгісі келсе, төмен көміртекті сутегі өндіру әдістеріне көшу өте маңызды болады.

2022 жылдың басында Қытайдың Ұлттық даму және реформалар комиссиясы «Сутегі энергетикасын дамытудың орта және ұзақ мерзімді стратегиясы» деп аталатын ұлттық сутегі жоспарын жариялады. Бұл жоспар 2021-2035 жылдар аралығында елдің сутегі мақсаттарына жету үшін кешенді жол картасы ретінде қызмет етеді және қазіргі уақытта өндірістік мақсаттар салыстырмалы түрде жеңіл орындалады.

«Қытай ұсынған стандарттар мен шешімдер ілгерілеуді білдірсе де, қазіргі уақытта олар еуропалық әріптестер белгілеген қатаң көрсеткіштерге қол жеткізе алмайды. Маңызды проблемалардың бірі Қытай саясатындағы «төмен көміртекті» және «жаңартылатын» сутегі анықтамасының екіұштылығы болып келеді. Маңызды өзгерістерді шынымен катализдеу үшін Қытай әлемдік озық тәжірибеге сәйкес келетін нақты және қатаң анықтамаларды қабылдауы керек, мысалы, бұл Еуропада байқалады. Бір мәнді стандарттарды белгілей отырып, Қытай өзінің сутегі бастамаларының ішкі ғана емес, жаһандық деңгейде де тұрақты болашаққа елеулі үлес қосуын қамтамасыз ете алады», - деді Минх Кхой Ле, Rystad Energy компаниясының сутегі саласындағы зерттеулердің жетекшісі.

Прогреске қарамастан, Қытайдың шығысындағы сутегіге сұраныс орталықтары мен оның солтүстігінде жасыл сутегіні өндіруге өте ыңғайлы күн мен желдің бай ресурстары арасында географиялық теңгерімсіздік бар. Мысалы, Ішкі Моңғолия мен Ганьсу 2025 жылға қарай жаңартылатын көздерден сутегі өндіру бойынша өршіл мақсаттар қойды. Олардың сутегі өндірісі бойынша күш-жігері басқа провинциялардың күш-жігерімен бірге жылына 1 миллион тоннадан асады, бұл Қытайдың ұлттық мақсатынан бес есе көп. Алайда, бұл сұраныс пен ұсыныстың сәйкес келмеуіне әкеліп, Қытайды сутегі құбырларының желісін кеңейту мәселесін зерттеуге итермеледі.

Маңызды бастамалардың бірі – Ішкі Моңғолиядағы Ұланкабты Бейжіңдегі Яньшаньмен байланыстыратын Sinopec қытайлық мемлекеттік мұнай-газ компаниясының 400 шақырымдық құбыр салуы. Жылына 100 000 тонна бастапқы өткізу қабілеті бар және жылына 500 000 тоннаға дейін ұлғайту жоспарлары бар бұл құбыр Қытайда сутегіні алыс қашықтыққа тасымалдауға арналған алғашқы магистральдық құбыр болады.

Бұдан басқа, Хэбэй провинциясында Tangshan Haitai New Energy Technology компаниясы Чжанцзякоудан Чэн Дэ және Таншань арқылы Каофейдянь портына дейін 737 шақырымдық сутегі құбырын әзірлеуде. Жобаның құны 845 миллион АҚШ долларын құрайды. Іске асырылған жағдайда ол әлемдегі ең ұзын сутегі құбырына айналады. Sinopec еншілес компаниясы - China Petroleum Pipeline Engineering Corporation бұл желіні 2050 жылға қарай 6000 шақырымға дейін кеңейтуді жоспарлап отыр.

Қытай Шыңжаң, Ганьса және Ішкі Моңғолияны қоса алғанда, солтүстік және солтүстік-батыс аймақтарда күн мен жел энергиясының айтарлықтай әлеуетіне ие. 2023 жылы Қытайдың күн электр станцияларының қуаты 217 ГВт жаңа қондырғыларға күрт өсті, бұл 2022 жылы орнатылғаннан 2,5 есе көп. Жел қондырғыларының көлемі де өсті - 2023 жылы 76 ГВт қосылды, бұл 2022 жылмен салыстырғанда екі есе көп. Жаңа жел электр станцияларының көп бөлігі Ішкі Моңғолияда (24 ГВт-тан астам жаңа қуат), Шыңжаңда және Ганьсуда (әр провинцияда 5 ГВт-тан астам жаңа қуат) салынды. Сондықтан жасыл сутегі жобаларының көпшілігі жаңартылатын энергияға бай осы аймақтарда жариялануы таңқаларлық емес.

Күн мен жел энергиясының әлеуеті жоғары провинциялар да сутегі өндірудің өршіл мақсаттарын жариялады. Мысалы, Ішкі Моңғолия 2025 жылға қарай жаңартылатын көздерден жылына 480 000 тонна сутегі өндіруді жоспарлап отыр, ал Ганьсу жылына 200 000 тонна мақсат қойды. Бұл провинциялар аймақты өзгертудің негізгі ойыншылары болып табылады, бұрын аталған 1 миллион тонна мақсатқа айтарлықтай әсер етеді және Қытайдағы сутегі өндірісіне үлкен үлес қосады.

 Жылдам өсуге қарамастан, қиындықтар бар.

Соңғы уақытта бірнеше жобалар іске қосылғанына қарамастан, Қытайда электролизерлердің толық қуатымен жұмысын қамтамасыз етуде проблемалар әлі де бар. Негізгі кедергі электролизерлерді қуаттандыру үшін жаңартылатын энергия көздеріне айтарлықтай қажеттілік болып табылады. Мысалы, жылына 1 миллион тонна жасыл сутегі өндіру үшін шамамен 20 ГВт жердегі жел электр станцияларының қуаты қажет. Демек, сутегі жобалары бүкіл Қытай бойынша электрлендірудің басқа да үлкен қажеттіліктерімен тікелей бәсекелеседі.

Электролизерлердің номиналды қуаттан төмен жұмыс істеуі қауіпсіздік мәселелеріне әкелуі мүмкін. Қазіргі уақытта Қытайда қолданылатын сілтілі электролизерлердің көпшілігінде номиналды өнімділіктің 30%-дан 100%-на дейінгі жұмыс диапазоны бар. Осылайша, егер қолда бар қуат сутекті максималды қуатының 30%-дан астамын өндіру үшін жеткіліксіз болса, қауіпсіздік мақсатында электролизерлер өшеді. Бұл газдардың араласуына және электролизерлер номиналды қуаттан төмен жұмыс істегенде ықтимал жарылысқа жол бермейді.

Осы қиындықтарға қарамастан, Rystad Energy аналитикалық компаниясы Қытайдағы жасыл сутегінің үлесі өсуін жалғастырады деп күтеді. Бұған, ең алдымен, Қытайдың күн және жел энергетикасы салаларының дамуымен ұқсас серпінді көрсете отырып, әлемдегі ең жылдам қарқынмен электролизер өндіру қуатын арттыруы ықпал етеді, бұл салада Қытай әлі де жетекші орынға ие. 2030 жылға қарай Қытайдың жасыл сутегі бойынша ең ірі төрт жобасы елдегі өндірістің жартысына дейін қамтамасыз етеді деп күтілуде.