QAZAQ GREEN. 13 ақпанда Комиссия ЕО-да жаңартылатын сутектің не екенін анықтау үшін егжей-тегжейлі ережелерді ұсынды, жаңартылатын энергия туралы директиваға сәйкес қажетті екі Өкілетті актіні қабылдады, деп хабарланған Комиссия сайтында.

Бұл актілер энергетикалық инфрақұрылымға инвестицияларды және мемлекеттік көмек ережелерін, сондай-ақ өнеркәсіп пен көлік үшін жаңартылатын сутектің заңнамалық мақсаттарын қамтитын ЕО-ның кең сутегі нормативтік базасының бөлігі болып табылады. Олар биологиялық емес сипаттағы барлық жаңартылатын отындардың (RFNBOs деген атаумен белгілі) жаңартылатын электр энергиясынан өндірілуін қамтамасыз етеді. Бұл екі заң өзара байланысты және екеуі де отынның осы түрлерін одаққа мүше мемлекеттердің жаңартылатын энергия көздерінің нысаналы көрсеткіштерінде есепке алу үшін қажет. Олар инвесторлар үшін нормативтік сенімділікті қамтамасыз етеді, өйткені ЕО REPowerEU жоспарына сәйкес жаңартылатын көздерден 10 миллион тонна ішкі сутегі өндірісіне және жаңартылатын көздерден 10 миллион тонна импортталатын сутегіне қол жеткізуге тырысуда.

Жаңартылатын энергия көздері көп, шығарындылар аз

Бірінші Өкілетті акт қандай жағдайда сутегі, сутегі негізіндегі отын немесе басқа энергия тасымалдаушыларды RFNBO ретінде қарастыруға болатындығын анықтайды. Заң ЕО-ның жаңартылатын энергия көздері жөніндегі Директивасында көрсетілген сутегі үшін «қосымшалылық» қағидасын түсіндіреді. Сутегі өндіруге арналған электролизерлер жаңартылатын көздерден жаңа электр энергиясын өндіруге қосылуы керек. Бұл қағида жаңартылатын көздерден сутегі өндірісінің бұрыннан бар энергиямен салыстырғанда энергия жүйесі үшін қолжетімді жаңартылатын энергия көлемінің ұлғаюын ынталандыруына бағытталған. Осылайша, сутегі өндірісі декарбонизацияға ықпал ететін болады және электрлендіруге салынатын күш-жігерді толықтырады, сонымен бірге электр энергиясының өндірісіне қысымды болдырмайды.

Сутегін өндіруге арналған электр энергиясына алғашқы сұраныс шамалы болатын болса да, ол 2030 жылға қарай кең ауқымды электролизерлерді жаппай енгізуге қатысты артады. Комиссия бағалауы бойынша, REPowerEU-дің 2030 жылға қарай 10 миллион тонна RFNBO өндіру бойынша өршіл міндеттені орындау үшін шамамен 500 ТВтс жаңартылатын электр энергиясы қажет. 2030 жылы 10 миллион тоннаға қол жеткізу өршіл міндеті ЕО-дағы жалпы электр энергиясын тұтынудың 14%-ына сәйкес келеді. Бұл өршіл міндеттер Комиссияның 2030 жылға арналған жаңартылатын энергия көздері бойынша көрсеткіштерін 45%-ға дейін арттыру туралы ұсынысында көрсетілген.

Өкілетті акт өндірушілер сутегін өндіру үшін пайдаланылатын жаңартылатын электр энергиясының қосымшалылық ережелеріне сәйкес келетінін көрсете алатын түрлі әдістерді белгілейді. Сонымен қатар, ол жаңартылатын сутегін тек жаңартылатын энергияның көлемі жеткілікті болған жерде, кезде және уақытта (уақыт пен географиялық корреляция деп аталады) өндіруге бағытталған критерийлерді енгізеді.

Қолданыстағы инвестициялық міндеттемелерді есепке алу және секторға жаңа шеңберге бейімделуге мүмкіндік беру үшін ережелер біртіндеп енгізіліп, уақыт өте келе қатаңдатыла бастайды. Атап айтқанда, ережелер 2028 жылдың 1 қаңтарына дейін жұмыс істей бастайтын сутегі жобалары үшін «қосымшалылық» талаптарының өтпелі кезеңін қарастырады. Бұл өтпелі кезең электролизерлер таралып, нарыққа шығатын кезеңге сәйкес келеді. Сонымен қатар, 2030 жылдың 1 қаңтарына дейін сутегі өндірушілері ай сайын өздерінің сутегі өндірісін келісімшарт бойынша жаңартылатын энергия көздерімен салыстыра алады. Дегенмен, мүше мемлекеттер 2027 жылдың 1 шілдесінен бастап уақытша корреляцияға қатысты қатаң ережелерді енгізу мүмкіндігіне ие болады.

Жаңартылатын сутегін өндіруге қойылатын талаптар еуропалық өндірушілерге де, жаңартылатын энергия көздері бойынша ЕО нысаналы көрсеткіштерін есепке алу үшін ЕО-ға жаңартылатын сутегін экспорттағысы келетін үшінші елдердің өндірушілеріне де қолданылатын болады. Ерікті схемаларға негізделген сертификаттау схемасы ЕО-дағы да, үшінші елдердегі де өндірушілерге өздерінің ЕО талаптарына сәйкестігін көрсетуінің және бірыңғай нарықта жаңартылатын сутегімен сауда-саттық жасауының қарапайым және жеңіл әдісін көрсету мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

Екінші Өкілетті акт RFNBO үшін өмірлік цикл кезінде парниктік газдар шығарындыларын есептеу әдістемесін қарастырады. Әдістеме отынның бүкіл өмірлік циклі бойындағы парниктік газдар шығарындыларын, соның ішінде кен өндірісінің шығарындыларын, желіден электр энергиясын алуға байланысты шығарындыларды, қайта өңдеуден шығарындыларды, сондай-ақ отынның осы түрлерін түпкі тұтынушыға тасымалдауға байланысты шығарындыларды ескереді. Әдістеме сонымен қатар қазба отындарын өндіретін кәсіпорында бірлескен өндіріс жағдайында жаңартылатын сутегінің немесе оның туындыларының парниктік газдар шығарындыларын қалай есептеу керектігін түсіндіреді.

Қабылданғаннан кейін заңдар Еуропалық парламент пен Кеңеске беріледі, олардың ұсыныстарды мұқият зерделеуге және қабылдауға немесе қабылдамауға 2 ай уақыты бар. Олардың өтініші бойынша қарастыру мерзімі 2 айға ұзартылуы мүмкін. Парламент пен Кеңестің ұсыныстарға түзетулер енгізуге мүмкіндігі жоқ.

Анықтамалық ақпарат

2020 жылы Комиссия зерттеулер мен инновациялардан өндіріс пен инфрақұрылымға, сондай-ақ халықаралық стандарттар мен нарықтарды дамытуға дейінгі еуропалық сутегі экожүйесін құру туралы көзқарасты белгілейтін Сутегі стратегиясын қабылдады. Сутегі Еуропада және бүкіл әлемде өнеркәсіп пен ауыр жүк көлігін декарбонизациялауда маңызды рөл атқарады деп күтілуде. «Fit for 55» пакеті аясында Комиссия оны пайдалану үшін бірқатар ынталандырулар енгізді, соның ішінде өнеркәсіп пен көлік үшін міндетті мақсатты көрсеткіштер бар.

Сутегі сонымен қатар REPowerEU-дің ресейлік қазба отындарынан құтылу жоспарының негізгі элементі болып табылады. Комиссия жаңартылатын сутегіні енгізу ауқымын кеңейту үшін «Сутегі үдеткіші» тұжырымдамасын белгіледі. Атап айтқанда, REPowerEU жоспары 2030 жылға қарай ЕО-ның жаңартылатын сутегінің 10 миллион тоннасын өндіріп, 10 миллион тоннасын импорттауын көздейді.

Комиссия нормативтік-құқықтық базадан басқа, жалпы еуропалық қызығушылық тудыратын маңызды жобалар (IPCEI) арқылы ЕО-да сутегі секторының қалыптасуын қолдайды. 41 жобаны қамтитын және 2022 жылдың шілдесінде мақұлданған «IPCEI Hy2Tech» деп аталатын алғашқы IPCEI түпкі пайдаланушыларға назар аудара отырып, өнеркәсіптік процестер мен ұтқырлық секторын декарбонизациялау мақсатында сутегі құн тізбегі үшін инновациялық технологияларды әзірлеуге бағытталған. 2022 жылдың қыркүйегінде Комиссия «IPCEI Hy2Use» бекітті, ол IPCEI Hy2Tech-ті толықтыратын және сутегімен байланысты инфрақұрылымның құрылысын және сутекті өнеркәсіптік секторға кіріктіру үшін инновациялық және тұрақты технологияларды әзірлеуді қолдайтын екінші жоба.