Конрад Аденауэр атындағы Қор Германияның ең ірі саяси қорларының бірі болып табылады және әлемнің көптеген елдерінде, соның ішінде Қазақстанда кеңінен ұсынылған. Қор білім, мәдениет және өнер саласындағы түрлі бастамаларды қолдайды. Конрад Аденауэр атындағы Қордың Қазақстандағы өкілдігінің директоры Йоханнес Д. Рай журнал тілшісіне берген сұхбатында Қордың жұмысы туралы әңгімелейді.

- Рай мырза, Қордың күн тәртібінде тұрақты экономика мен жаңартылатын энергия көздері мәселелері бар ма?

- Шынында да, Конрад Аденауэр атындағы Қор (KAS) 120-дан астам елде 200-ден астам жобаны басқарады. Біздіңлейтмотив - «Қалыптастыру. Демократия. Бірге». Бізсаяси білім беруарқылы бейбітшілікті, бостандық пен әділеттілікті сақтауға тырысамыз. Біз еркін демократияны, әлеуметтік нарықтық экономиканы, құндылық консенсусын дамыту мен нығайтуды насихаттаймыз. Әлеуметтік нарықтықэкономика шеңберінде біздің Қор, атап айтқанда, қоршаған ортаны қорғау мәселелерімен айналысады. Германия энергия алудыңзаманауи әдістеріне көшуге бағыт алғандықтан, «жасыл» экономика, жаңартыла- тын энергия көздері және тұрақты даму біздің дамуымыздың басты лейтмотивіне айналды. Қазақстан мен әлемніңэкологиялық күн тәртібін жария ететін Qazaq Green халықаралық журналын құружөніндегі бірлескен жобамыз біздіңэкологиялықжәне саяси мәселелерге бейілділігіміздің көрнекі дәлелі болып табылады.

- Бүгінде елдердің экономикалық парадигмасында үлкен өзгерістер орын алуда: цифрландыру, экономиканы «көгал- дандыру», энергияны түрлендіру және т.б. Сіз әр түрлі елдерде жұмыс істедіңіз, Сіздің ойыңызша, бұл ауысуда ең қиыны не нәрсе? Сіздің пікіріңізше, қазір Қазақстанда көшудің қандай аспектілері неғұрлым табысты іске асырылуда?

- Кез келген көшудіңең қиын бөлігі - ел халқын сендіру саяси міндеті. Халықтыңсенімі- не нанымды саяси дәлелдермен жету керек. Энергетикалық трансформацияны жүзеге асыру үшін әлі де қазбалы отынға тәуелді елдер бұл мәселелерге көп көңіл бөлуі керек. Көшууақытты қажететеді жәнехалық қалауына қарсы емес, ойластырылған түрде жүзеге асырылуы керек. Бұл мәселеде саяси ағарту шешуші рөл атқарады!
Мен Қазақстанға жақында келгендіктен, Сіздің еліңізде қандай аспектілер ең табысты екенін бірден айту қиын. Бірақ мен осы уақытқа дейін көргенімнен, үкімет трансформацияны жүзеге асыруүшін дұрыс қадамдар жасап жатыр деп айтар едім. Елде бизнес-ортаны жақсарту және кәсіпкерлік қызметті дамыту жөнінде жүйелі жұмыс жүргізілуде; 2015 жылы Қазақстан Дүниежүзіліксауда ұйымына қосыл- ды, бұл елге сыртқы нарықтарда тең құқықтар берді; 2025 жылға дейінгі Стратегиялықдаму жоспары елдің Үшінші жаңғыру процестерін іске қосты; басқа да маңызды реформалар жарияланды, іске қосылды. Экологиялық ко- декске үлкен реформалар енгізілді. Өкінішке қарай, пандемия еліміздіңжоспарларына өз түзетулерін енгізді және сараптамалық бағалаулар бойынша, Қазақстанға одан қалпына келуүшін көп уақыт қажет болады.

- Бүгінде экономикалық модельдердің өзгеруіне байланысты тұрақты немесе «дөңгелек» экономикаға көшу аясында әлеуметтік тәртіп, қазіргі заманғы азаматтың мінез-құлық императиві өзгеретіні жасырын емес, көптеген мамандықтар еңбек нарығынан жоғалуда. Бұл процестерде жас ұрпақ қандай рөл атқарады?

- Жастар бұл жерде маңызды рөл атқаратыны сөзсіз. Мен Дезидерия Эразмадан үзінді келтіргім келеді: «Ұлттың басты үміті - жастарды дұрыс тәрбиелеу».
Сондықтан біздің білім беру бағдарламаларымыздың негізгі мақсатты тобы жастар болып табылады. Сонымен қатар, KAS Қазақстанда жыл сайын дарынды студенттерге 40 ішәкіртақы ұсынады, жақын арада мектептермен және оқушылармен жұмысты бастауды жоспарлап отыр.

- Бүгінде көптеген елдер «жасыл» және «қоңыр» экономикаларға қарсы тұру проблемасына тап болып отыр. Кейбіреулері «жасыл» энергетиканы, қоршаған ортаны қорғауды, ресурстарды жауапты тұтынуды жақтайды, ал басқалары, керісінше, «жасыл» бағыт өнеркәсіптің көптеген салаларының жабылуына, жұмыссыздыққа, өнімнің бәсекеге қа- білеттілігінің төмендеуіне алып келеді деп есептей отырып, дәстүрлі энергия көздеріне (көмір, газ, мұнай) ұмтылады. Сіздің ойыңызша, бәтуаластыққа қалай қол жеткізуге болады?

- Тағы да айта кету керек. Әр елдіңәр түрлі бастапқы жағдайларына қатысты бірауыздылығына тек тұрақты диалог арқылы қол жеткізуге болады. Жоғары моральды артықшылықты көрсетудің қажеті жоқ.
Тіпті, Германияның өзі «жасыл» экономикаға көшуді қандай да бірәлеуметтік күйзелістерсіз жеңе алатындығын дәлелдеуі керек.