QAZAQ GREEN. Орталық Азия елдері жылына 510,1 ТВтсағ мөлшерінде бағаланатын техникалық пайдаланылатын гидроэнергетикалық әлеуетке ие, алайда оны 10%-дан аз пайдаланады. Бұл туралы БҰҰ-ның Климаттың өзгеруі жөніндегі конференциясы (COP27) барысында Еуразиялық даму банкінің (ЕАДБ) тұрақты даму жөніндегі басқарушы директоры Конрад Альбрехт мәлімдеді, деп хабарлайды банктің баспасөз қызметі.

Оның айтуынша, аймақтың гидроэнергетикалық әлеуеті су ресурстарының болуына байланысты әр елде айтарлықтай өзгереді. Қазақстандағы, Өзбекстандағы және Түрікменстандағы кең құрғақ және жартылай құрғақ жазықтардың гидроэнергетикалық әлеуеті аз немесе мүлдем жоқ. Тәжікстанды (жалпы әлеуеттен 61,1%), Қырғызстанды (19,4%) және ішінара Қазақстанды (12,1%) қоса алғанда, Орталық Азияның шығысы мен оңтүстік-шығысындағы таулы аймақтар мол жауын-шашынның үлкен су қорымен сипатталады.

«Қырғызстан мен Тәжікстанда өндірілетін электр энергиясының 90%-дан астамын су электр станциялары қамтамасыз етеді. Тәжікстан әлемдегі гидроэнергетикалық әлеуеті бойынша сегізінші орында. Қазір гидроэнергетикалық әлеуеттің 4-5%-ы ғана пайдаланылады. Қазақстанда, Қырғызстанда, Тәжікстанда және Ресейде кешенді бірлесіп дамыту жылына 1,5%-ға ЖІӨ қосымша өсуіне, 40%-ға сумен қамтамасыз етудің ұлғаюына, 22 млрд АҚШ доллары мөлшерінде қосымша инвестициялық ресурстар тартуға ықпал етуі мүмкін», - деп атап өтті ЕАДБ тұрақты даму жөніндегі басқарушы директоры.

ЕАДБ Орталық Азияның су-энергетикалық кешенінің мегажобасы шеңберінде су ресурстарын тиімді пайдалану және өңірдің электр энергиясын өндіруді оңтайлы дамыту проблемаларын шешу бойынша жұмыс істейді. ЕАДБ инвестициялық портфелінде іске асырудың әр түрлі кезеңдеріндегі жаңартылатын энергия жобалары да бар.

Дегенмен, су жобасын әзірлеу әдетте қиын міндет болып табылады - олар ең үлкен тәуекелдерді қамтиды. Су қоймаларын құру кейде бүкіл қауымдастықтарды қоныстандыруды, үлкен аумақтарды су басуды және өзен экожүйелеріндегі елеулі өзгерістерді білдіреді.

«Осы себептерге байланысты ГЭС жобасын жоспарлау және іске асыру басынан бастап пайдалануға берілгенге дейін кешенді және жақсы үйлестірілген болуы тиіс. ЕАДБ «Экологиялық және әлеуметтік саясатына» сәйкес әрбір жоба әзірлеу сатысында экологиялық және әлеуметтік тәуекелдер тұрғысынан міндетті бағалаудан өтеді. Біздің портфельдегі ГЭС жобаларына «А» тәуекелінің ең жоғары санаты берілді, бұл олардың қоршаған ортаға әсері тұрғысынан бағаланғанын білдіреді», - деп атап өтті Конрад Альбрехт.

Ол өз сөзінде гидроэнергетиканың, әсіресе дамушы елдерде өсіп келе жатқан рөліне назар аударды.

«Біріншіден, су электр станциялары айтарлықтай инвестицияларды қажет етеді, бірақ олар өте төмен техникалық қызмет көрсетуді және ұзақ қызмет етуді ұсынады — 40-50 жыл, оны кейбір қайта құру кезінде 100 жылға дейін ұзартуға болады. Нәтиже - электр энергиясының өте бәсекеге қабілетті өндірістік шығындары. Екіншіден, гидроэнергетика бағаның құбылмалылығы, жеткізілім белгісіздігі және шетел валютасына қойылатын талаптар тәуекелдерін қамтитын импорттық отынға тәуелділікті азайтады. Үшіншіден, гидрожүйелер көптеген артықшылықтарды ұсына алады, соның ішінде ауыз су мен суару суын сақтау, құрғақшылыққа дайын болу, су тасқынынан қорғау, аквадақылды сақтау және демалыс мүмкіндіктері және т.б. Ақырында, гидроэнергетика жүйеге жаңартылатын энергия көздерін, әсіресе жел мен күнді қосуға, сондай-ақ жасыл сутегіні өндіруге мүмкіндік береді», - деп қорытындылады Конрад Альбрехт.

Естеріңізге сала кетейік, бұл күндері Шарм-эль-Шейхте 120-дан астам мемлекет басшыларының қатысуымен су ресурстары мен жасыл энергетика мәселелері талқыланатын Дүниежүзілік климат саммиті өтуде. Орталық Азияның су-энергетикалық кешенін дамыту — 2026 жылға дейінгі стратегия шеңберінде іске асырылатын ЕАДБ үш негізгі мегажобасының бірі. Оның мақсаты — су ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру және өңір елдерінің электр энергетикалық кешенін оңтайлы дамыту, экономикалық өсу жағдайларын жасау және өмір сүру деңгейін арттыру үшін энергия жүйелерінің бірлескен жұмысының әлеуетін ашу.

ЕАДБ сонымен қатар экологиялық және әлеуметтік әсерлері бар жаңа жобаларды құру үшін «жасыл» экономика мен экожүйені қалыптастыруға ерекше назар аударады. 2015 жылдан бастап ЕҚДБ ЖЭК жобаларын 700 млн АҚШ долларынан астам сомаға қаржыландырды, ал 2024 жылға қарай мұндай жобаларды қаржыландыру мөлшерін 1 млрд  АҚШ долларына дейін жеткізу жоспарлануда.

Еуразиялық даму банкі — еуразиялық кеңістікте инвестициялық қызметті жүзеге асыратын халықаралық қаржы ұйымы. 16 жылдан астам уақыт бойы ЕАДБ экономикалық байланыстарды нығайтуға, кеңейтуге және қатысушы елдердің: Армения, Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей және Тәжікстанның жан-жақты дамуына жәрдемдесіп келеді. ЕАДБ жарғылық капиталы 7 млрд АҚШ долларын құрайды. ЕАДБ портфеліндегі негізгі үлесті көлік инфрақұрылымы, цифрлық жүйелер, жасыл энергетика, ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп және машина жасау салаларындағы интеграциялық әсері бар жобалар алады. Банк өз қызметінде БҰҰ-ның Тұрақты даму мақсаттарын және ESG қағидаттарын басшылыққа алады.